(het; g.mv.) GV; veroud. 1 (in de 13e eeuw ontstaan en rond 1700 weer verdwenen) - spel dat op straten en pleinen, en 's winters op het ijs werd gespeeld, waarbij met de colf (2) een bal in zo min mogelijk slagen naar een doel, bv. een deur, boom of steen, moest worden geslagen dat honderden meters, zelfs kilometers van het startpunt verwijderd kon zijn; een variant hierop is om de bal in een vastgesteld aantal slagen zo ver mogelijk weg te slaan, syn. colfspel .
• Het eerste authentieke verslag van het middeleeuwse colfspel (toen ook ‘spel metten colve’ genaamd) dateert van 1297 en beschrijft een colfwedstrijd in Loenen bij Amsterdam die gespeeld werd over een baan van 4 ‘holes’, die samen ruim 4000 meter lang waren en vier doelen hadden: een keukendeur, een windmolen, een kasteel en een rechtbank. (...) Kolf en het moderne golfspel (dat hier overigens geheel van verschilt) kwamen beide voort uit het colfspel en werden vanaf die tijd tot op heden gespeeld. (BOTER)
• Er zijn talloze verordeningen bekend die ten doel hadden het colven binnen de stadsmuren aan banden te leggen. Zo kregen de Haarlemmers in 1390 een stuk grond ‘buten der houtpoort’ - in de Haarlemmerhout dus - om colf te spelen. In 1456 werd in Naarden bepaald dat er niet meer rondom de kerk mocht worden gespeeld. En Amsterdam verbood colven aan de Nes, een lange, smalle straat in het centrum. Wie betrapt werd, moest een of meerdere kledingstukken inleveren. (KAHNS)
→ toerbeurt
2 - aan de onderkant gebogen stok om mee te colven, syn. colve.
• Een colve is in het Middelnederlands een stok, knots of knuppel, die in bepaalde vorm ook als oorlogswapen gebruikt kon worden: een cordijscolve. Een ‘geloodde colve' was een met lood verzwaarde kolfstok. (BUURM)
• Een aardig detail is dat de maker van de colve ook de man was die de kolven maakte voor de musketten. Een oud woord dat daarnaar verwijst, is ‘klovenier’, dat onder invloed van ‘kolf ook als ‘kolvenier’ geschreven wordt. Het komt nog voor in Amsterdam, bv. in de Kloveniersburgwal en de Klovenierssteeg. (SPEEK)
