in België incivieken genoemd, zij die vielen onder de Besluitwetten van de Belg. regering te Londen (wetten van 17.12.1942 en 6.5.1944) en dit met terugwerkende kracht. Deze wetten verklaarden (tot uiterlijk 15.6.1949) de krijgsraden als de bevoegde rechtbank.
Na 1944 werden zwaardere strafbepalingen getroffen, o.m. in verband met het inschrijven op de lijsten van de krijgsauditeur (wet van 19.9.1945). Zonder enige vorm van proces werden meer dan 50000 mensen opgesloten door personen en organen die van niemand enige rechterlijke opdracht hadden gekregen. Onder het regime van de nieuwe wetgeving werden 632.000 zaken bij de krijgsauditoraten aanhangig gemaakt. Hiervan werden 346.283 dossiers door het militair gerecht onderzocht; 57.052 leidden tot vervolging met als resultaat 4.4236 veroordelingen. Van de 2.940 terdoodveroordeelden werden er 242 terechtgesteld. Het aantal personen dat op de lijsten van de krijgsauditeur werd ingeschreven beliep 43.093.
Door het eenvoudig feit van deze inschrijving, zonder enige strafrechtelijke vervolging, konden zij worden ontzet uit een reeks van burgerrechten. Deze toestand duurde tot 1948. Slechts ongeveer de helft van deze personen werd van de lijsten geschrapt. Evenals in Nederland werden in de interneringskampen mensonwaardige behandelingen vastgesteld die door vooraanstaande personen werden aangeklaagd → Repressie.Litt. H.Todts, Hoop en wanhoop der Vlaamsgezinden (1961); M.Lamberty, De Vlaamse opstandeling 2 (1973); R.Derinne, Repressie zonder maat of einde (1978).
In Nederland zij die strafbaar waren onder het Besluit Buitengewoon Strafrecht (1943) en het Tribunaalbesluit (1944) (→ collaboratie). Op grond hiervan werden na de Tweede Wereldoorlog op grote schaal arrestaties verricht en werden tussen 150.000 en 180.000 personen in concentratiekampen geïnterneerd. Het probleem van de grote aantallen, die berecht zouden moeten worden, werd opgelost door in ca. 89.000 gevallen geïnterneerden na enige tijd zonder berechting vrij te laten. De tribunalen veroordeelden ca. 50.000 personen, de bijzondere gerechtshoven 16.000. Ca. 900 van deze 66.000 kregen zware straffen; doodstraf, levenslang of een gevangenisstraf van meer dan 15 jaar. De vele geïnterneerden die spoedig werden vrijgelaten kwamen onder toezicht van de Stichting Politieke Gevangenen, welk toezicht dikwijls vroegtijdig werd gestaakt.
Een kamercommissie die in 1946 de nog bestaande 106 kampen bezocht (78000 delinquenten) moest mensonwaardige toestanden en in sommige gevallen marteling constateren. Pas bij kb van 11.11.1946 werd het kampleven gereglementeerd; het laatste kamp werd in 1950 gesloten.
Litt. K.Groen, Landverraders, wat deden we met ze? (1974); A.D.Belinfante, In plaats van Bijltjesdag (1978); K.Groen, F.r heerst orde en rust (1979).
