[<Lat. inquisitio, onderzoek], permanente gerechtshoven tegen ketters, opgericht 1231 door paus Gregorius IX; paus Paulus IV (1555-59) gaf de inquisitie het recht de pijnbank te gebruiken: het onderzoek werd opgedragen aan de dominicanen, soms aan de franciscanen. Bleef de ketter bij zijn meningen, dan werd hij overgeleverd aan de wereldlijke rechter (daar de 'Kerk geen bloed vergoot'), die dan voor het doodvonnis zorgde, meestal verbranding, verdrinking of levend begraven.
Karel V stelde 1522 een leek aan als inquisiteur voor de Nederlanden, nl. Francois v.d.→ Hulst.Litt. J.Guiraud, Histoire de l’lnquisition au Moyen Age (1935- 38); H.Valvekend, De inquisitie in de Nederlanden der 16e eeuw (1949); E.van der Vekene. Bibliogr. der Inquisition (1963): H.P.H.Jansen, De oorsprong van de inquisitie (in: SH. 1967, met litt.): F. Martinelli. L’Inquisition espagnole (1972); D.Villerot. L'inquisition (1973); N.Eymerich (red.). Le manuel des inquisiteurs (1973).
