Germanismen in het Nederlands

Dr. S. Theissen (1978)

Gepubliceerd op 11-06-2020

-ieker

betekenis & definitie

In alle handboeken taalzuivering worden elektrieker, mekanieker, politieker en andere soortgelijke substantieven op -ieker als beruchte germanismen beschouwd. Er zijn er een veertigtal; in alfabetische volgorde:
academieker, alcoholieker, botanieker, chemieker, cynieker, dialectieker, didactieker, dogmatieker, dramatieker, elektrieker, elektronieker, epileptieker, esthetieker, fanatieker, fysieker, grafieker, heraldieker, historieker, hysterieker, keramieker, klassieker, kritieker, logieker, malhematieker, mekanieker, muzieker, mystieker, optieker, polemieker, politieker, praktieker, prognostieker, romantieker, sceptieker, schismatieker, statistieker, (tand) technieker, theoretieker, tragieker, transatlantieker.
De correcte Nederlandse vorm van de meeste van deze woorden gaat uit op -icus (academicus, alcoholicus enz.); sommige hebben echter de uitgang -icien (elektricien, mecanicien enz.); enkele verschijnen onder een dubbele vorm: die op -icus en die op -icien (bijv. chemicus, chemicien).
Nu is het echter niet zo dat al deze -iekers vaak gebruikt worden: in de woordenboeken vindt men er slechts 8, nl. chemieker, klassieker, mekanieker, politieker, romantieker, schismatieker, (tand)technieker en transatlantieker.
In Vlaamse kranten treft men vaak elektrieker, klassieker, mekanieker en (tand)technieker aan; iets minder vaak: alcoholieker, dramatieker en politieker. In Nederlandse kranten ben ik slechts klassieker en tandtechnieker tegengekomen.
Men zou verwachten dat geen van deze -iekers genade vindt in de ogen van onze gezaghebbende woordenboeken. Dit is echter niet zo. Laten we enkele interessante gevallen bekijken:
Chemieker wordt afgekeurd door Van Dale, Koenen en door al de puristen. Kramers en Verschueren aanvaarden het in de betekenis: ‘praktisch scheikundige’. Voor dit begrip stelt Van Dale echter chemicien voor, dat hij omschrijft door ‘lager chemisch technicus’ of ‘bedieningsvakman in een chemisch bedrijf. Er wordt dus reeds een verschil gemaakt tussen chemicus en chemieker/ chemicien. Welk van de twee woorden het zal halen moeten we afwachten. De technische woordenboeken aanvaarden chemieker in ieder geval nog niet.
(Tand)technieker
Technieker wordt door niemand goedgekeurd; tandtechnieker daarentegen wordt door Kramers als correct Nederlands beschouwd. Ook Koenen, die het een ‘verwerpelijk germanisme’ noemt, zegt dat het ‘veel gebruikt’ wordt.
Klassieker kan betrekking hebben op de literatuur, de cultuur enz., bijv. in:

‘Als knaap weet je niet dat dit de klassiekers zijn van het Ierse
volkslied.’ (Volksgazet, 9.10.72, p. 2)
'Het stuk blijft als een klassieker overeind.’ (Het Parool, 13.10.
72, p. 13).