-gevaarlijk, -veilig

betekenis & definitie

Volgens sommige puristen zijn samenstellingen met -gevaarlijk en -veilig, zoals explosie-, ontploffings- germanismen (D. ‘-gefährlich, -sicher’) voor ‘explosiegevaar opleverend’ en ‘explosievrij’.

a.Samenstellingen met -gevaarlijk vindt men slechts in enkele woordenboeken: Koenen en Van Gelderen maken er geen bezwaar tegen maar Van Dale, die levensgevaarlijk en staatsgevaarlijk goedkeurt, beschouwt brandgevaarlijk als een germanisme. Deze discriminatie is moeilijk te verklaren: weliswaar is de verhouding tussen gevaarlijk en het substantief niet dezelfde in het afgekeurde woord en in de twee goedgekeurde woorden, maar brandgevaarlijk en levensgevaarlijk kunnen op dezelfde manier worden omschreven, nl. ‘brandgevaar, levensgevaar opleverend’, zodat men ze gemakkelijk zou kunnen beschouwen als behorend tot een zelfde samenstellingstype.

b.De samenstellingen met -veilig hebben nog minder succes gehad: men vindt er slechts in het WNT (1958), dat brandveilig vermeldt, en in Verschueren, dat faalveilig (‘een faalveilig onderdeel van een vliegtuig') opgenomen heeft.
In de kranten komt men ook nog verkeersveilig tegen, dat echter een afleiding kan zijn van ‘verkeersveiligheid’: ‘...een acceptabele en bovendien verkeersveilige auto...’ (Elseviers Magazine, 18.11.71, p. 32)
Samenvattend kunnen we zeggen dat de samenstellingen met -gevaarlijk en -veilig nog lang niet algemeen aanvaard worden. Ze zijn trouwens ook niet zeer gebruikelijk.