(Het Friese Landschap) Provinciale Vereniging voor natuur- en landschapsbescherming en milieubeheer. Opgericht febr. 1930.
Tracht haar doelstellingen te verwezenlijken door aankoop en/of beheer van terreinen, die bijdragen aan de schoonheid van het Fr. landschap, van natuurwetenschappelijke waarde zijn of door resten van voorhistorische beschavingsperioden de waarde van het landschapsbeeld verhogen alsmede door het kritisch begeleiden van ontwikkelingen die van invloed zijn op het natuurlijk milieu en het landschapsbeeld van de provincie Frl.Kwam vooral in de belangstelling door acties tegen de bouw van een PEB-centrale aan het Bergumermeer (1969). In dat jaar steeg het ledental, dat vanaf 1954 gestaag gegroeid was van plm. 1600 tot plm. 4100 in 1968, met 1500. In 1970 (Europees Natuurbeschermingsjaar) zette die stijging zich voort. Aug. 1974 bedroeg het ledental 7643.
Momenteel bezit it Fryske Gea 2200 ha (in 1956 plm. 1000 ha), terwijl zij plm. 7000 ha onder beheer heeft (1956 plm. 6500 ha). Voorzitter tot 27-4-1965 M. Wiegersma, van 1965 tot heden H. F. de Boer.
De toenemende belangstelling voor natuur en milieu vond zijn weerslag in de subsidiëring van It Fryske Gea. Vanaf 1966 dragen provincie Frl. en Ministerie van CRM elk voor 50 % bij in kosten van aankoop van nieuwe, waardevolle terreinen. Het beheerssubsidie van CRM is vast en bedroeg in 1974 ƒ 50 per ha.
Door een subsidie van de provincie Frl. kon in 1968 J. Krekt als rentmeester worden aangesteld. Gaandeweg ontstond, door verhoogde provinciale subsidies, de mogelijkheid de staf uit te breiden tot 4 krachten naast de rentmeester. Daarvan is sedert 1-7-1974 ten eigen laste één medewerker belast met het volgen van ontwikkelingen in Frl. die van invloed zijn op natuur en planologie. In de bureaukosten van It Fryske Gea werd in 1974 door de prov. Frl. in totaal voor ƒ 125.000 bijgedragen.
Belangrijke bezittingen van It Fryske Gea zijn o.a.: De Oude Venen bij Eernewoude (1100 ha., waarvan in 1973 aangekocht 300 ha.), De Lindevallei (425 ha, waarvan aangekocht in 1972 150 ha.), Oosterschar te Sint Johannesga (200 ha, s. 1971), Katlijker Schar (183 ha, s. 1970), Bakkeveenster Heide bij Allardsoog (100 ha, s. 1973).
Onder beheer heeft It Fryske Gea o.m. de Domeinenbezitting It Oerd op Ameland.
Lit.: S. J. van der Molen, Door het Fryske gea (uitg. Leeuwarder Courant z.j.; 1970). Zie ook Natuurmonumenten.
