het oude Tolosa (in het land der Gallische Tectosagen), stad in 't fransche dept. Ile-Garonne, aan de Garonne, 84 mijlen bezuiden Parijs; 114,000 inw.; academie der Flora-spelen (zieJeux).
Reeds in den lijd toen de Galliërs nog onafhankelijk waren, was T. rijk en sterk bevolkt: het was een der godsdienstige heiligdommen van het land. Vroeg was T. de bondgenoot der Romeinen; het verried hen echter ter wille van de Cimbren (106 v. Chr.): het werd toen bij verrassing ingenomen doorCepio, die er een onmetelijken buit maakte, doordien hij de tempels van hunne schatten beroofde, welke bij zich toeeigende; toen hij bij T. verslagen werd door de Cimbren, beschouwde men die nederlaag als eene straf des hemels voor zijne heiligschennis, en sedert dien tijd kwam de spreekwoordelijke uitdrukking het gnud van T. in zwang voor »rijkdom die tot straf gedijt”. Onder het keizerrijk maakte T. deel uit van Narbonensis. Het werd in 419 hoofdstad der Westgolhen, aan wie net 507 ontweldigd werd door Clovis. Sedert 631 regeerden de hertogen van Aquitanië uit de meroviugische dynastie; Walfie (747— 767) was de laatste hei log van T., dat vervolgens hoofdstad werd eerst van het kortstondige koninkrijk Aquitanie (in 778 gesticht door Karel den Groote voor zijnen zoon Lodewijk den Vrome), daarna van hel graafschap T. (zie het volgende art.); het werd toen eene bloeiende stad, en telde eene menigte troubadours. Sedert 1229 had T. eene universiteit; Fiiips de Schnone vestigde er een parlement (in 1302, gelijktijdig als te Parijs). Altijd isT.de hoofdstad van het gouvt. van Languedoc geweest. Het heeft zeer lang zijne bijzondere privilegiën behouden : de magistraten van T. voerden den titel van capiloul. In 1814 (10 April, tien dagen na de overgave van Parijs) leverde maarschalk Soult aan Wellington den Slag van T., waarbij de overwinning onbeslist bleef. In 1841 was T. het tooncel van ernstige onlusten, die Frankrijk op den rand van eene omwenteling brachten.
