beroemd engelsch zeevaarder, geboren 27 October 1728 te Marton in het graafschap York, was de zoon van een boerenknecht, en begon zijne loopbaan als matroos. Hij klom op tot den rang van scheepskapitein, en zonder meester leerde hij van meet- en sterrekunde zooveel, als voor de zeevaart noodig is.
Kapitein C. volbragt op last van het engelsche gouvernement drie reizen rondom de wereld. De eerste, die hij 1768 ondernam, vergezeld van de geleerden Banks en Solander, had ten doel om op Otabiti te gaan waarnemen hoe Venus de zonneschijf passeerde. Op deze reis nam hij de kusten op van Nieuw-Zeeland en ontdekte de straat, die het in twee eilanden splitst (de straat van Cook). Op zijn tweeden togt (1772) met de schepen Resolulion en Advenlure, welke reis dri e jaren duurde, had bij in last zich omtrent het bestaan der zuidpoollanden te vergewissen: tot op 71 graden zuiderbreedte gevorderd, erlangde hij de zekerheid, dat er in die streken geenerlei land van eenige uitgestrektheid bestaat; hij ontdekte onderweg Nieuw-Caledonië. In 1776 deed hij een derden togt, om te zien of er door het noorden van Amerika eenige gemeenschap bestaat tusschen Europa en Azië. Hij zeilde de Nieuwe Wereld om, bereikte de noordwestkust van Amerika, en trachtte van daar in de Hudsonsbaai te komen door de Behringstraat; maar na vergeefsche pogingen te hebben gedaan om zich eenen doortogt te banen door het ijs in het noorden van de Behring-straat, was hij genoodzaakt dit zijn voornemen op te geven. Hij wendde toen den steven weder zuidwaarts, en deed Owhihee (een der Sandwich-eilanden) aan, om zijn schip eenige herstellingen te doen ondergaan. Doch bij eenen twist tusschen zijn scheepsvolk en de inboorlingen, die verscheidene diefstallen gepleegd hadden, kwam C. in het daaruit ontstaande gevecht om het leven (14 Febr. 1779).Steeds onderscheidde C.zich op deze gevaarvolle togten door zijne koelbloedigheid en onverschrokkenheid; ook door zijn onuitputtelijk vindingrijken geest; en vooral ook door de goede zorg, die hij droeg voor de gezondheid zijner schepelingen. De beschrijving van zijne eerste reis, door Hawkesworth opgesteld, verscheen te Londen 1773; het verhaal van zijnen tweeden logt, door hem zelven beschreven, zag het licht 1777; zijne derde reis werd naar C.’s aanteekeningen beschreven door luitenant King, en verscheen te Londen 1784.Naar den beroemden zeevaarder zijn genoemd:
1) de archipel van C. in den Grooten Oceaan ; zie MANGiA.
2) de straat van C. tusschen de twee Nieuw-Zeeland-eilanden; 1770 door C. ontdekt.
3) de invaart van C., een zeeboezem in de westkust van Noord-Amerika; 1778 gezien door Cook, later opgenomen door Vancouver.
