Geographisch- historisch woordenboek

Servaas de Bruin, D. Noothoven van Goor (1869)

Gepubliceerd op 21-10-2021

Berlijn

betekenis & definitie

lat. Berolinum, hoofdstad van Pruisen en koninkl. residentie, ligt in de prov.

Brandenburg, aan de Spree, is een der voornaamste en schoonste steden van Europa, en telde 464,000 zielen in 1855 (waaronder 15,000 Roomsch-katholieken, 15,000 Lsraëliten en 19,285 militairen). De stad is ingedeeld in 11 arrondissementen, namelijk de 6 vroeger elk op zich zelve staande steden, t. w.1) het eigentlijke Berlijn;
2) en
3) Keulen aan de Spree (Oud0 en Nieuw Keulen elk voor een arrondiss. gerekend);
4) Friedrichswerder;
5) Dorotheén- of Nenstadt;
6) Friedrichsstadt;
7) Friedrich-Wilhelmstadl;

wijders

8) Luisenstadt;
9) het Spandauer Viertel;
10) Kónigsstadt en
11) het Stralauer Viertel.

Daarbij komen nog de Rosenthaler voorstad en de Oranienburger voorstad. Onder de 312straten, waaronder verscheidene fraaije, zijn vooral op te merkende 1600schreden lange, 72 schreden breede, metvierrijén hoornen beplante en aan paleizen rijkestraat, genaamd "Onder de Linden”, de Frederiksstraat, de Wilhelms- en Louiza-slraat, de Leipziger-slraat en de Koningsstraat. Van de 31 openbare pleinen zijn vooral te noemen het even prachtige als bekoorlijke park (Lustgarlen) in de nabijheid van het koninklijk paleis, met het museum, de 1500 centenaars wegende kolossale kom van graniet en degroote springfontein; dan het opera-plein, aan het oosteinde der Linden, met het standbeeld van Blncher; het groote gendarmerie-plein en het Wilhelms-plcin in de Frederiksstad, welk laatstgen. plein met de 6 standbeelden der veldheeren uit den zevenjarigen oorlog prijkt; het Donhofs-plein; het Belle-Alliance-plein en het Parijzer-plein. Onder de bruggen verdienen vooral melding ; de Keurvorsten-brug, welke Oud-Kenlen met B. verbindt, en op welke het prachtige ijzeren (1703 daar geplaatste) ruiterstandbeeld van den Grooten keurvorst; de ijzeren Weidendammerbrug; de op ijzeren bogen rustende Frederiksbrug; en de 156 vt. lange Slolsbrug, diedeLindenmetdenLustgarten verbindt. B. heeft 36 kerken, en eene groote menigte prachtvolle gebouwen, waaronder, behalve een aantal paleizen, bet Museum, het Nieuw Museum, de Schouwburg, het Opera-gebouw, enz. De Diergaarde buiten de Brandenburger poort prijkt met vele paleizen en villaas, en een monument van Frederik Wilhelm III. Bijzondere melding verdient het 31 Mei 1851 onthulde gedenkteeken van Frederik den Groote, aan het einde van de Linden; zoo ook vóór de hoofdwacht de standbeelden van Scharnhorst en Bulow, en daar tegenover het van erts gegoten standbeeld van Blucher. B. is de geboorteplaats van Frederik den Gr., van Baumgarten, van Fr. Ancilton, van de dichters Canitz en Tieck,van Alexanderv. Humboldt, en van een aantal beroemde mannen meer (Vergelijk: B. mul seine Umgebungen irn 19 Jahrh. van Spiker [Berl. 1833]; Chronik von H. seit Entstehung der Stadt [Berl. 1841—43] van Geppert; en Cosmar’s Neuester und vollstdndigster Wegweiser durch B. und Potsdam). Het ontstaan van B. dagteekeut niet vroeger dan uit de 12e eeuw; men wil, dat B. 1142 gesticht is door Albreclit den Beer, markgraaf van Brandenburg; doch het begon eerst eeltige belangrijkheid te hebben onder Frederik Wilhelm,den Grooten keurvorst (1650). B. was door de Oostenrijkers en Russen bezet in 1760, en doordeFranschen 1806 na den slag van Jena. In 1848 was B. het tooneel van een Moedigen opstand.