Oxygeniurn, scheikundig teeken O, atoomgewicht 16, een kleurloos gas, zonder reuk of smaak, ontdekt door Priestley (1774); zeer algemeen verbreid; in vrijen toestand (doch ook verbonden met andere stoffen) is het aanwezig in de dampkringslucht en maakt ongeveer 1/5 van het volumen daarvan uit; met waterstof scheikundig verbonden vormt het water; ook komt het als bestanddeel voor in ongeveer alle vaste stoffen. Z. kreeg aanvankelijk, wegens zijn onmisbaarheid voor het bestaan van het dierlijk leven, den naam van [i]levenslucht.
Lavoisier,[/i] die het eerst heeft aangetoond dat de Z. een element is, voerde den naam oxygène (zuurvormer of Z.) in. Z. verbindt zich direct met de meeste andere elementen, met sommige reeds bij gewone temperatuur, waarop o.a. het roesten der metalen berust; met andere eerst merkbaar bij hooge temperatuur. Zulke verbindingen (van Z. met een ander element) heeten in het algemeen oxyden.Het ademhalen van mensch en dier heeft ten doel, Z. uit de lucht in het lichaam op te nemen. Bij het inademen vullen de longen zich met lucht, het bloed neemt de Z. daaruit op en brengt deze naar alle deelen van het lichaam, daar oefent zij dan oxydatiewerkingen uit, en deze zijn de bron der dierlijke warmte; de producten daarvan, v.n.l. koolzuur en water, worden weer uitgescheiden (zie
Stofwisseling). Zoodra de toevoer van Z. ophoudt, treedt na weinige oogenblikken de dood in. Met den toevoer van Z. en de daardoor plaats grijpende scheikundige werkingen in het lichaam, hangen derhalve het geheele levensproces, de warmte-ontwikkeling, de spierbewegingen enz. samen. In weerwil van het ontzaglijk verbruik van Z. is de dampkring daaraan nog even rijk als voor duizenden jaren. De planten namelijk scheiden weer evenveel Z. uit als door de dierenwereld en op andere wijze verbruikt wordt. Een modificatie van de Z. is de actieve Z. of ozon (zie aldaar).
