De pest, veelal de zwarte dood genoemd, is een infectieziekte die Europa ruim zeshonderd jaar lang heeft geteisterd. Men neemt algemeen aan, dat de pest via de haven van Genua in Europa kwam. Midden-Italië werd dan ook in de jaren na 1348 het eerst en het zwaarst getroffen.
De ziekte kwam vanuit Azië, meegenomen door scheepsratten of besmette zeelieden. Via de havensteden verspreidde de ziekte zich naar alle kanten over Europa, langzaam overgebracht door ratten of sneller door reizigers afladingen wol. De pest kwam al eeuwen voor in verschillende delen van Azië en de Europeanen dreven allang vóór 1348 handel met Azië. Vermoedelijk waren er in de wereldsteden Constantinopel en Rome, maar ook elders, vóór 1200 al ratten. Medische deskundigen zijn van mening dat een pestepidemie zich niet kan uitbreiden tenzij het aantal ratten groot genoeg is. De ziekte treedt op in de vorm van een bacil die leeft in een bepaald soort vlo. Deze vlo leefde meestal op een rat, de zwarte huis- of scheepsrat genaamd. Zwarte ratten kwamen destijds veel voor in huizen, waar ze leefden in de rieten daken en in het stro. 
pestbuil, houtsnede uit 1482">Een mens kon besmet worden met de pest als hij door een geïnfecteerde vlo werd gebeten. Een rattenvlo bijt echter niet gauw een mens, doch wanneer hij besmet was met de pestbacil, werd de toegang tot zijn maag volledig geblokkeerd door bacillen, waardoor de vlo razend werd van de honger. Dit is de oorzaak dat de vlo in alles ging bijten wat levend was. Er waren drie verschillende soorten van deze ziekte, namelijk bloed pest, builenpest en longpest. 
Wat de builenpest betreft, was het mogelijk van deze ziekte te genezen wanneer de infectie zich niet verder uitbreidde. Longpest was zeer besmettelijk aangezien iedere nies of hoestbui de bacillen zich over een groot gebied verspreidden. Bloedpest was meestal snel duidelijk, terwijl de lijken zeer spoedig een donkere kleur aannamen waardoor de term 'zwarte dood' ontstond. Tegen al deze ziektes was geen medicijn, nog afgezien van het feit dat de destijds gebrekkige geneeskunde de feitelijke oorzaak kende. Dat de pest in alle eeuwen heeft huisgehouden en ook in alle delen van Nederland, getuigt het volgende verhaal. In 1606 heerste er in Oldenzaal een vreselijke pestepidemie. Heel de stad leek één groot ziekenhuis. Velen stierven; ook de pastoor bezweek. Sasbout Vosmeer stond de zieken bij en hoorde hun biecht. Terwijl al zijn huisgenoten door de pest werden aangetast, trok de proost van de een naar de ander met een doek voor de mond om niet besmet te worden. De sterfte was zo groot dat het kerkhof binnen de stad niet in staat was de lijken te bergen en deze begraven moesten worden op de Woort bij het Leprozenhuis. In latere tijden werd nog verteld, dat toen men in 1822 de grote straatweg naar Hengelo (0) aanlegde, de arbeiders die plaats wegens de verpestende stank moesten verlaten. De ziekte verdween grotendeels door verschillende oorzaken, zoals betere hygiëne, geen loslopend vee meer in de dorpen en steden en de verdrijving van de zwarte rat door de bruine rat. De pestdragende vlo, die leefde op de zwarte rat, hield niet van de bruine rat, die bovendien niet in de onmiddellijke nabijheid van de mensen leefde.'
