Funerair Lexicon

H.L.Kok (2002)

Gepubliceerd op 31-05-2017

Kerkhofrooster

betekenis & definitie

Hoe goed een kerkhof ook omheind was, de zwakste schakel was de toegang tot het terrein. De in een stad wonende boeren dreven 's morgens hun vee de stadspoort uit naar de zogenaamde stadsweiden; de varkens liepen meestal vrij rond, evenals schapen en honden. Vooral varkens leverden vaak moeilijkheden op, aangezien deze weinig kieskeurige dieren op de begraafplaatsen gingen wroeten.

In Lochem werd in 1624 voorgesteld het kerkhof als 'slaapkamer der menschen' zo in te richten dat 'varkens en swine van hetzelve geweerd konden worden'. Met 'swine' bedoelde men wilde varkens. Men loste het probleem op door in de kerkhofingang (en) een ondiepe put te graven, die ter hoogte van het maaiveld belegd werd met een ijzeren rooster waarvan de stangen zover van elkaar gelegen waren dat er wel mensen, doch geen dieren over heen konden lopen. Men kan deze roosters het best vergelijken met de huidige wildroosters. Niet alleen voor dieren was de toegang nu versperd, ook de duivel, voorgesteld met bokkenpoten of een paardenvoet, kon zo de gewijde aarde niet betreden. Kerkhofrooster bij de begraafplaats in HavelteIn de Middeleeuwen was men echter zo bezeten van het geloof aan demonen, dat de naam varkensrooster verdween en het als duivelsrooster verder de geschiedenis inging. Roosters zijn er op vrijwel ieder kerkhof in Nederland geweest. Ook in andere landen kwamen zij voor. Hoe oud ze zijn is niet bij benadering te zeggen, doch een keur van de stad Haarlem van 8 april 1390 met betrekking tot de kerkelijke rechtspraak spreekt reeds over 'den roester opt kerchhof. Van het kerkhofrooster te Schagen (nh) wordt verteld dat op het rooster, ten aanschouwe van de gehele dorpsgemeenschap, diegenen uit de vroedschap werden beëdigd die in de kerk door het lot waren aangewezen om de nieuwe burgemeester te kiezen. Kerkhof met varkens- of duivelsroosterNaast het praktische nut had het rooster ook een geestelijke waarde. Door zijn unieke ligging tussen profaan en sacraal terrein, was het een stukje 'niemandsland'. In Schagen werd hiermede de neutrale positie van de kiezers getoond. Dat deze roosters de grens tussen kerk en wereld (staat) aanduidden, is vermoedelijk ook de oorzaak ervan geweest dat bij de komst van Prins Willem van Oranje de kerkhofroosters werden opgebroken, aldus een kroniek over de jaren 1576-1591, waarmee dus deze grens was opgeheven. Hoewel in vrijwel iedere oude kroniek over roosters wordt gesproken, zijn ze helaas op een paar na verdwenen. Roosters of restanten van roosters, zijn er nog in: Borger (Dr.), Delden (0), Denekemap (0), Havelte (Dr.), en Ruinerwold (Dr.). zie ook: grafgift, kerkhoflantaarn.