Funerair Lexicon

H.L.Kok (2002)

Gepubliceerd op 31-05-2017

Haarschilderij

betekenis & definitie

Vanaf de achttiende eeuw (1700) werden portretminiaturen gemaakt, omkranst met haar. Deze miniaturen zijn de voorlopers van de negentiende eeuwse grotere haarschilderijen. Deze 'schilderijen' zijn meestal uitgevoerd in waterverf op plaatjes van perkament, papier, hout of melkglas. Nadat het haar geprepareerd was, werd het heel fijn geknipt. Daarna met een kleurloze lijm gemengd om vervolgens met een fijn penseeltje te worden aangebracht op een tevoren getekende achtergrond. Voor de takken van de treurbomen werden langere haren gebruikt en in enkele gevallen werd behalve lijm ook de borduurnaald gebruikt.

De vervaardiging vond zowel plaats door vaklieden als door leken. De beroeps-'haarkunstenaars' waren kappers, pruikenmakers en passementwerkers. Er waren vakpublicaties en tijdschriften met handleidingen voor het vervaardigen van schilderijen en sieraden, zoals het boek van Emilie Berrin 'Die Haarflechte Gründliche Anweisung für Prauwen, auf alle mögliche Art Haarflechte nach der jetsige Mode zu fertigen' (1822). Het Nederlandse damesblad 'Penelope' (verschenen van 1821 t/m 1835), gaf lezeressen voorbeelden van het zelf vervaardigen van haarwerken. Voorbeeldenboek van haarsouvenirs, rond 1800Aanvankelijk waren het vooral dames uit de betere kringen, die de kunst van het fijne haarwerk beoefenden, evenals kloosterzusters. De voorstellingen, waarvan enkele zelfs in tweedimensionale vorm, zijn meestal juweeltjes van handwerkkunst in een voor een leek onbegrijpelijke techniek. De afbeelding van zerken, monumenten, obelisken, treurwilgen, bloemen, vogels en vlinders, getuigt van groot vakmanschap. Bij katholieke schilderijtjes werd vaak een bidprentje of de afbeelding van een bedevaartska pel, bijvoorbeeld die van Kevelaer, omkranst met haar. De opkomst van de fotografie verdrong langzamerhand de vervaardiging van deze 'memento mori' schilderijtjes. Tot 1950 werd er nog een enkele gemaakt; de destijds beroemde ateliers en de gehanteerde verfijnde techniek bestaan niet meer. zie ook: passement.Haarschilderij of haarsouvenir van Gertrud Junkemeyer