Hoort de islam bij Nederland? Niet iedere godsdienst hoort bij ieder land. Montesquieu baarde een eeuw of drie geleden nogal wat opschudding toen hij in zijn boek de vorst van de Azteken liet zeggen dat het christendom misschien wel de beste godsdienst voor de Spanjaarden was, maar niet voor de Azteken.
Niet iedere godsdienst past bij ieder mens. Heinrich Heine meende dat er een godsdienst bestond die beter was voor gezonden en een andere die beter was voor zieken. Het christendom was volgens de aan een langdurig ziekbed gekluisterde dichter de beste godsdienst voor zieken.1 Vroeger werd nog wel eens ingegrepen als een godsdienst die er niet bij hoorde, ergens probeerde binnen te dringen. Van 1803 tot 1837 woedden bijvoorbeeld op West-Sumatra de Padri-oorlogen, ook wel de Minangkabau-oorlogen genoemd naar het volk dat daar leefde, met een geheel eigen matriarchale cultuur. Padri’s, jongemannen die naar Mekka waren geweest en daar waren opgejut door fundamentalistische islamieten, wilden de sharia invoeren, wat stuitte op verzet van de traditionele leiders. Die riepen in 1821 de hulp in van het Koninklijk Nederlands Indisch Leger. Na zware strijd waren de Padri’s in 1837 verslagen, tot opluchting van de Minangkabau. Dat zie ik het Nederlandse leger niet nog een keer doen.De Nederlandse vertaling van het woord ‘islam’ is volgens mij ‘ootmoed’, een woord dat volgens Van Dale verwijst naar de gemakkelijke, d.i. niet stugge, deemoedige gezindheid van iemand tegenover anderen die boven hem verheven zijn, meestal gebruikt om onderworpenheid jegens God aan te duiden.
Dit woord is in onbruik geraakt. Volgens de filosoof Cornelis Verhoeven omdat het getuigt van ‘de nederige gezindheid van iemand die lager op de maatschappelijke ladder staat. Mensen zijn allergisch geworden voor deze vorm van nederigheid, een van de feodale deugden waaraan geen behoefte meer is’. Maar de islam heeft nog vele feodale trekjes. In feodale tijden mochten boeren bijvoorbeeld hun land niet verlaten. Naar ik heb begrepen is uit de islam stappen verboden. Daar schijnt de doodstraf op te staan.
Ware ik geboren in Tripoli of in Marrakesh, dan was ik er waarschijnlijk desalniettemin van overtuigd geweest dat de islam de beste godsdienst ter wereld is. Mensen zijn nu eenmaal geneigd de ideeën waarmee ze zijn opgegroeid als voortreffelijk te beschouwen.
Maar ik ben geboren in ’s-Gravenhage en daarom kan ik de islam als een achterlijke godsdienst beschouwen. (Als ik dit schrijf hoor ik mijn vriend P. vanuit het hiernamaals brommen: ‘Alle godsdiensten zijn achterlijk.’) Mijn mening wordt gedeeld. ‘ Ik haat de islam niet. Ik vind het een achterlijke cultuur. Ik heb veel gereisd in de wereld. En overal waar de islam de baas is, is het gewoon verschrikkelijk,’ zei Pim Fortuyn.2 In Tripoli of Marrakesh kun je dat beter niet zeggen en in de eenentwintigste eeuw in Nederland ook niet. Theo van Gogh zei op televisie: ‘Ik beschouw islam als de grootste vijand die we hebben.’3 Vier jaar later werd hij vermoord door iemand die meende Allah daarmee een plezier te doen. ‘Hoe je het ook wendt of keert, met de islamitische gemeenschap wordt het er hier niet gezelliger op. Waar ze zich ook vestigen, de vrolijkheid neemt er niet toe.’4 Pim Fortuyn zei: ‘Als ik het juridisch rond zou kunnen krijgen, zou ik geen moslims meer binnenlaten.’ Dat lijkt mij geen onmogelijke taak, maar sinds hij werd vermoord willen veel mensen niet eens proberen dat rond te krijgen, met vanaf 2004 als argument: ‘De islam hoort nu eenmaal bij Nederland.’5 Is dat zo? Hoort de islam bij Nederland? Oorspronkelijk zeker niet. De islam behoort volgens artikel 36 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis van 1561 tot de valse godsdiensten die door de overheid zouden moeten geweerd. In 2006 heeft de generale synode van de protestantse kerk nog eens bevestigd dat die tekst onverkort wordt gehandhaafd. Op donderdag 2 juni 1983 stond in het Leidsch Dagblad te lezen:
‘Gastarbeid en kapitaal’ heet de brochure die de Socialistische Partij dit voorjaar heeft geproduceerd. De brochure, geschreven door het landelijk bestuur van de SP, gaat over de gastarbeiders in Nederland. De standpunten van de SP over buitenlanders, zoals neergelegd in de brochure, hebben tot grote opschudding geleid. De conclusies van de SP lijken inderdaad verdacht veel op die van de Centrumpartij. Het is aanpassen of oprotten. Het oordeel van de SP over de cultuur van Turkse en Marokkaanse islamieten wordt duidelijk, als met instemming de historicus Anton Constandse wordt geciteerd: ‘Men moet zich eens indenken welke ghetto’s er zullen ontstaan van verouderde, voor ons gevaarlijke immigranten, als we niet alleen hun gruwelijke slachtgewoonten aanvaarden, maar ook hun discriminatie van vrouwen, hun patriarchaal-autoritaire aanmatiging, hun onderwerping van kinderen, hun stamveten.’ Een paar maanden later schreef Theun de Vries in het partijorgaan ‘Tribune’: ‘Ik wil mijn afschuw voor de islam de leer, de dogmatiek, de verboden, de onbeweeglijkheid, de middeleeuwse achterlijkheid die is ontstaan met deze religie voor nomaden en woestijnrovers niet onder stoelen of banken steken. Zichzelf opsluitend in een gedragspatroon, dat de originele achterlijkheid halsstarrig in stand houdt, vormen zij een fremdkörper in onze samenleving, dat niet lijkt te kunnen loskomen, iets bij te leren, iets te willen leren, dus verarmt. Zoals nu kan het niet.’ Fremdkörper! Zo’n Duits woord het betekent indringer voelt voor velen nu unheimisch. Maar vijfendertig jaar later zei een Duitse minister gewoon dat de islam niet bij Duitsland hoorde.6 De Vries en de minister hebben een punt. Een land behoeft een gedeelde culturele basis. (Zie: Nationalisme) Ik weet wel dat veel islamieten hier zijn komen wonen, maar dat betekent nog niet dat de islam bij Nederland hoort. Ik vind ook niet dat sushi bij Nederland hoort, al wonen hier veel Japanners. Ik vind wel dat haring bij Nederland hoort, al zijn er Nederlanders die haring niet lekker vinden.
Na deze verdedigende inleiding, die hopelijk voorkomt dat ik voor rotte vis word uitgemaakt, wil ik mijn standpunt graag adstrueren: ik weet niet of ze religieus gemotiveerd waren, of gewone rovers uit op buit, maar de Friezen die de heilige Bonifatius in het jaar 754 bij Dokkum vermoordden, vonden vast niet dat het christendom bij Friesland hoorde. Vier eeuwen later was dat wel het geval. En weer vier eeuwen later werd dat wat nader toegespitst. Sinds de Godsdienstvrede van 1555 heeft ieder land in Europa één eigen godsdienst en Nederland heeft tot 1848 een staatsgodsdienst gehad. Dat was niet de islam, maar de Nederlands Hervormde Kerk. Luther was sterke voorstander van een staatsgodsdienst (Calvijn niet). En beschaafde landen als Engeland en Denemarken, Griekenland en Rusland kennen nog steeds een staatsgodsdienst.7 Pakistan ook.
Nederland niet meer. Integendeel. En het is een kenmerk van Nederland dat als hier een keer iets verandert, we dan ook helemaal doorslaan. Toen op 14 november 2007 Kamerlid Sietse Fritsma van de Partij voor de Vrijheid een motie indiende voor een immigratiestop voor moslims omdat het behoud van de Nederlandse identiteit en kernwaarden onder grote druk stond ‘door de voortgaande immigratie van moslims die onze waarden niet blijken te delen’,8 weigerden de andere partijen die motie zelfs maar te behandelen. sp-Kamerlid Jan de Wit sprak van een discriminerend verzoek. De PvdA noemde het voorstel een schande. Volgens GroenLinks hoorde dit soort gedrag niet thuis in een rechtsstaat.9 Wanneer is besloten dat de islam bij Nederland hoort? En door wie? Ik weet alleen dat in de jaren zeventig spraakmakende linkse joodse Nederlanders die immigratie van buiten Europa toejuichten, met in het achterhoofd het idee dat dit een bescherming tegen antisemitisme zou bieden. Hoe meer minderheden, des te kleiner de kans dat de joden opnieuw de klos zouden zijn, was hun politico-homeopathisch geloof. Dat werd publiekelijk uitgesproken door Ed van Thijn via de volgende redenering: ‘Antisemitisme en moslimhaat zijn loten aan één stam. Beide zijn vormen van onversneden racisme.’10 Uit hetzelfde hout zijn de opvattingen gesneden van Jacques Wallage, die op zijn politieke tocht door de organen van de staat vanaf 1989 enige jaren de functie staatssecretaris voor Onderwijs en Cultuur vervulde.11 Die vond: Wie zijn wij om ons eerstgeboorterecht uit te oefenen? Hoezo is Nederland van zijn inwoners? Deze erfenis staat ter beschikking van iedereen. Wallage had als staatssecretaris overwogen om uit respect voor de islamitische cultuur gescheiden onderwijs voor jongens en meisjes in Nederland in te voeren. Maar van dat voornemen had hij naar eigen zeggen toch maar afgezien omdat er veel reacties kwamen van islamitische meisjes die dat niet zagen zitten.12 Maar wat die meisjes zeiden veranderden zijn denken niet. Dat wie als jood herkenbaar is niet meer veilig in Amsterdam op straat kan lopen, is voor de Wallages van deze wereld evenmin een reden om van mening te veranderen. Wallage staat voor mij voor een mensentype. Van mensen met wensen, mensen met beelden. Wensbeeld, wensdroom, droombeeld, mensbeeld. De Wallages hopen altijd dat het goed komt, al eeuwen: ‘Wat is dat “optimisme”? vroeg Cacambo. Ach, dat is de waanzin om vol te houden dat alles goed gaat, ook als het slecht gaat, antwoordde Candide, terwijl hij huilend naar de neger keek.’13 De Wallages willen moslims niet voor het hoofd stoten, maar helpen zo wel fundamentalisten om hun geloofsgenoten onder de geestelijke duim te houden. Hun zwakte maakt hen gevaarlijk. (Zie: Zwakte) Hun warhoofdigheid maakt hen verachtelijk. ‘Er is geen eer te behalen aan tegenstanders zonder karakter.’14 Toch moet men hen van repliek dienen: ‘Te midden van de maankalveren die zich idealisten noemen en te midden van de hypocrieten die hetzelfde doen, is cynisme niet alleen geoorloofd, het is onvermijdelijk en het is wenselijk.’15 De Wallages blijven een historische rechtvaardigingsgrond zoeken voor de blijvende aanwezigheid van de islam in Nederland. Naar aanleiding van het verkiezingsprogramma van de PVV schreef Jacques Wallage zelfs spottend: ‘Alle moskeeën en islamitische scholen dicht, verbod op de Koran. Welkom in het land van Erasmus, Coornhert en Spinoza.’16 Hij wilde blijkbaar nog een keer zijn gelijk halen, dit keer van achter de brede schouders van grote denkers uit het verleden. Maar weer snapte hij er niets van. De schrijvers die hij aanhaalt zouden juist instemmen met de pw-programmapunten die Wallage verfoeit. Erasmus riep heel Europa op tot oorlog tegen de islam.17 Coornhert sprak zich met gevaar voor eigen leven uit tegen alle intolerante godsdiensten en Spinoza moest zich gedeisd houden, juist omdat iedere religie weinig met hem ophad. (Zie: Godsdienst)
‘Als we niet bereid zijn om een tolerante maatschappij te verdedigen tegen de aanvallen van onverdraagzamen, dan zullen de verdraagzamen worden vernietigd en met hen de verdraagzaamheid. Met deze formule bedoel ik niet dat we bijvoorbeeld iedere uiting van intolerante filosofieën moeten verbieden. Zo lang als we ze kunnen weerleggen met rationele argumenten en binnen de perken kunnen houden door de publieke opinie, is onderdrukking niet verstandig. Maar we moeten ons wel het recht voorbehouden om ze te onderdrukken, desnoods met geweld [...] Iedere beweging die intolerantie predikt plaatst zichzelf buiten de wet.’18 (Zie: Godsdienstvrijheid)
Maar in Nederland wordt de islam in de watten gelegd. In gevangenissen krijgt wie dat wil nog steeds ‘halal’ voedsel.19 Schoolkinderen gaan verplicht op excursie naar de moskee. ‘Het Jeugdjournaal, het NOS Journaal en alle andere staatsmedia brachten met veel eerbied, nederigheid en enthousiasme de blijde boodschap: het is ramadan, o, het is weer ramadan!’ Alsof een afgekondigde periode van verplicht opgelegde onthouding goed nieuws was.20 Theo Hiddema vertelde begin 2018 in een interview, waarom hij tegen ongebreidelde immigratie was: ‘Omdat je te veel mensen uit moslimlanden krijgt. Dat ondergraaft het democratisch welbevinden van een volk. Want mensen uit dat soort landen gaan uit van groepsdenken. Wij waren na de jaren zestig net zover gekomen dat de verzuiling was gestopt. Je werd niet meer vanuit kleingeestig religieuze hoek gesouffleerd wat je diende te stemmen. Als je dan nu massaal mensen gaat importeren die totaal geen democratische historie van verdraagzaamheid naar afwijkende culturen of geloven hebben, dan gaat het mis. Het gaat allemaal vanuit groepsdwang. Dus als er vanuit religieuze groepsloyaliteit politiek wordt bedreven, dan ondergraaft dat ons democratisch proces.’ De interviewer vroeg: ‘Is het niet een normaal proces waar een groep doorheen moet gaan? Je plek in de samenleving vinden. Een verlichting moet van binnenuit komen.’ Hiddema riposteerde: ‘Laat ze dat dan lekker thuis doen in plaats van hier het licht te doven. Wij hebben er ook honderden jaren over gedaan om te verlichten en te ontzuilen. We zijn pas net een beetje los van dat christendom. Moeten we mensen niet wat ruimte en tijd gunnen om zich los te maken? Waarom? We leven nu. Wij bieden mensen juist ideale omstandigheden in onze cultuur om zich los te maken van een diepreligieuze cultuur. Wil jij van Nederland dan een openluchtheropvoedingskamp maken? Maar het zou een natuurlijk proces kunnen zijn, ja hoor. Maar we leven nu en willen geen vrijheden inleveren in de hoop daarmee bij te dragen aan de genezing van anderen, ooit.’ Wat mij betreft hoort de islam niet bij Nederland en geldt in onze tijd: L’islam, c’est l’infâme. Het lijkt mij dan ook, net als Pim Fortuyn, verstandig om geen nieuwe islamieten meer binnen te laten.
1 Richard D. Alexander, The Biology of Moral Systems (1987) geeft onderbouwing voor deze stellingen.
2 Pim Fortuyn, de Volkskrant, 2002.
3 In het VARA-televisieprogramma Het Zwarte Schaap, 8 juli 2000.
4 Theo Hiddema, Esquire, september 2016.
5 PvdA-leider Wouter Bos bijvoorbeeld reageerde op de moord op Theo van Gogh via een interview in de Volkskrant onder de titel ‘De Islam hoort bij dit land’ (27 november 2004).
6 ‘Heimat-minister Horst Seehofer: “Der islam gehört nicht zu Deutschland.”’ Aldus een kop boven een artikel in het tijdschrift Bild van 16 maart 2018. Nederland kent een minister van Binnenlandse Zaken. Dat klinkt minder bevlogen dan Heimat-minister.
7 Alleen in de Verenigde Staten ging het anders. Daar kwam in 1769 geen hoofdgodsdienst, maar dat was alleen omdat de rest bang was voor de lokale calvinisten, de presbyterianen, die de strijd waarschijnlijk gewonnen zouden hebben.
8 Fritsma had voordat hij kamerlid werd van 2000 tot 2006 gewerkt bij de Immigratie en Nationalisatie Dienst (IND) en publiceerde over zijn ervaringen het boek De Immigratieramp van Nederland (2007).
9 Deze wethouder heette Hamit Karakus en niet dat het er iets toe doet, maar hij was in 1965 geboren in Turkije.
10 de Volkskrant, 16 juni 2005.
11 Hun denken is uitstekend samengevat door Carel Brendel in zijn Het verraad van links (2007) in het hoofdstuk getiteld ‘Het wereldbeeld van Geert Mak’.
12 In het vrouwenblad Opzij en vereeuwigd door Bart Croughs, De vrouw, de homo en de allochtoon. Het geloof der intellectuelen (1995).
13 Voltaire, Candide (1759).
14 Multatuli, idee 302.
15 Jacques de Kadt (1946).
16 Het Financieele Dagblad, 3 september 2016.
17 In zijn pamflet De Turkenkrjg (1530).
18 Karl Popper, The Open Society and its Enemies (1945). Zie ook Bastiaan Rijpkema (inleiding), Wat te doen met antidemocratische partijen? De oratie van George van den Bergh uit 1936 (2014).
19 In 2009 kwam aan het licht dat er zelfs gevangenissen waren die dat was wel zo makkelijk uitsluitend ‘halal’ voedsel verstrekten aan gedetineerden. Daar maakte minister Hirsch Ballin een einde aan (na Kamervragen) op basis van een wel heel opmerkelijke redenering. Volgens hem was ‘halal’ voedsel serveren aan niet-moslims in strijd met de vrijheid van godsdienst.
20 Afshin Ellian, ‘Ramadan is Allahs geweld tegen het menselijk lichaam.’ Elseviers Weekblad, 28 mei 2017.
