Vóór de Tweede Wereldoorlog sprak niemand van ‘het Westen’. Toen bestond niet het gevoel dat de Verenigde Staten en Europa tot dezelfde wereld behoorden.
Pas door de Tweede Wereldoorlog en vooral door de Koude Oorlog ontstond er een gemeenschappelijk waardensysteem rond begrippen als vrijheid, tolerantie, democratie en... mensenrechten.Die laatste lijken wel een nieuwe godsdienst die het christendom wil complementeren, of misschien wel wil vervangen. Het gaat om rechten die niet aan landsgrenzen gebonden zijn en die regeringen en parlementen te boven gaan. In 1948 stelden de Verenigde Naties de Verklaring van de Rechten van de Mens op. Er waren in die tijd nog niet zo veel landen als nu. De VN kende slechts 56 leden. Bij de stemming bleken 48 landen voor en was niemand tegen. Van de acht landen die zich van stemming onthielden waren er zes communistisch. Die hadden vooral moeite met artikel 13, het recht van burgers om hun land te verlaten. Zuid-Afrika onthield zich ook van stemming. Daar bestond nog formele rassenscheiding. Het achtste land dat zich van stemming onthield was Saudi-Arabië.
Vervolgens veranderden normen en waarden vooral in westerse landen in hoog tempo. In 1957 was de gehuwde vrouw in Nederland niet langer handelingsonbekwaam voor de wet. In 1973 werd homoseksualiteit geschrapt uit het Amerikaanse Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders en was deze seksuele voorkeur dus normaal. In die jaren propageerden gezaghebbende organisaties ook de acceptatie van pedofilie. In Nederland kenden we tijdschrift Naar Integratie Kinderseksualiteit (NIKS) alsook het kinderpornografische blad Lolita. In 1983 bleek in het nieuwe kerkelijk wetboek (Codex iuris canonici) stilletjes de bepaling te zijn vervallen dat tijdens de katholieke eredienst mannen en vrouwen gescheiden moeten zitten en vrouwen het hoofd bedekt moeten houden. Toen kwam de bikini en al snel lieten eerst in Zuid-Frankrijk en vervolgens elders vrouwen op het strand het topje uit. Maar seksuele vrijheden en mensenrechten zijn geen oude westerse waarden, het zijn recente vernieuwingen uit een periode waarin toegenomen welvaart de maatschappelijke moraal losser maakte.
Overigens hebben de 58 islamitische landen die lid zijn van de Organisatie van de Islamitische Conferentie op 5 augustus 1990 in Caïro een ‘Verklaring van de Mensenrechten in de Islam’ gepubliceerd. Dat deze verklaring van Caïro niet in ons geheugen staat gegrift komt misschien omdat hij op enkele punten verschilt van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens uit 1948. Zo beperkten de Islamitische Mensenrechten in artikel 22 de vrijheid van meningsuiting tot uitsluitend uitingen die in overeenstemming zijn met de sharia, de islamitische wet. Ook ging de verklaring van Caïro niet uit van gelijke rechten voor man en vrouw. Vrijheid van godsdienst was evenmin onderdeel van de islamitische mensenrechten. Sterker nog: artikel 10 verbood expliciet het beoefenen van een andere godsdienst dan de islam. Islamieten bekeren mocht ook niet en de artikelen 19 en 22 expliciteerden de straffen voor afvalligen. Artikel 24 onderstreepte nog eens dat alle rechten die in de verklaring genoemd worden ondergeschikt zijn aan de sharia en voor wie nog twijfelde stelde artikel 25: de sharia is de enige referentiebron ter uitleg en verduidelijking van de voorgaande artikelen.
Verder was het een heel mooie verklaring, die van die islamitische mensenrechten. Toch bleek de Organisatie van de Islamitische Conferentie er niet gelukkig mee. In 2008 veranderde de organisatie haar eigen statuten en zei voortaan niet meer de islamitische mensenrechten te hanteren, maar die uit 1948 van de Verenigde Naties.
God mag weten waarom, maar mensenrechten zijn nu dus gemeengoed, niet iets typisch westers. Resteert de vraag wat dan nog de typisch westerse waarden zijn. Volgens mij zijn er drie belangrijke waarden die de westerse cultuur bepalen. Ten eerste de absolute waardigheid van het individu boven de groep. Ten tweede de persoonlijke vrijheid en daarmee de beperking van de overheid. En ten derde al die waarden die mensen in het Westen delen met mensen in andere culturen.
