Wat ik leuk vind aan het drukke verkeer in Athene is dat daar allemaal auto’s, bestelbusjes en vrachtwagens rondrijden met daarop geschreven: ‘overbrengen’. Het lijkt alsof ontelbare metaforen van hot naar her worden gebracht maar metafoor is natuurlijk gewoon Grieks voor ‘overbrengen’, wat in het latijn ‘transport’ is en in het Nederlands ‘vervoer’.
Storend daarentegen is het ongebreideld gebruik van metaforen door Nederlandse politici en journalisten. Steeds maar weer wordt er ‘overdrachtelijk’ gesproken en geschreven, steeds weer gaan ze er keihard aan werken en zetten we samen de schouders eronder. We halen de broekriem aan of er wordt geld vrijgemaakt. Bij de pakken neerzitten? Nee, dat doen we niet. Het is de traditie van deze dominee-retoriek die ons parten speelt. Nergens ter wereld wordt zo kwistig met metaforen gestrooid als vanaf de preekstoel, van achter de microfoon of voor de camera in Nederland. Daarmee wordt de toehoorder zand in de ogen gestrooid. Ja, inderdaad. Dat is ook een metafoor. Wie overdrachtelijke taal gebruikt vertelt zelden wat hij precies wil of doet. Hij draagt zijn toehoorder niet de rivier van het onbegrip over, maar stuurt hem met een kluitje in het riet. En inderdaad het is nog besmettelijk ook. Er zijn taalgeleerden die menen dat het gebruik van metaforen nodig kan zijn, indien er geen betere term bestaat.1 Zoals bijvoorbeeld bij ‘loodrecht’. Maar als ik hoofdredacteur was zou ik een boete van één euro instellen voor iedere keer dat een journalist een metafoor gebruikt en ik zou een rijk man worden.2 Overigens heeft Simon Stevin, de ereburger van de Nederlandse taal, ook voor metafoor een Nederlands woord bedacht: gelijkspreuk.1 Orin Hargraves, It’s Been Said Before. A Guide to the Use and Abuse of Clichés (2014).
2 De eerste van de zes regels voor goed taalgebruik welke George Orwell geeft in zijn essay Politics and the English Language (1946) luidt: ‘Gebruik nooit een metafoor.’
