Naar het marktplein in het hart van de stad komen mensen om transacties te doen waar beide partijen beter van denken te worden. De verkopers prijzen schallend hun vis, fruit of groente aan.
Kopers schuifelen door de smalle paden tussen de kraampjes en bepalen hun keuze.In de oude Hollandse steden staat aan de ene kant van het marktplein steevast het stadhuis vanwaar de wet werd gehandhaafd en aan de andere zijde staat het kerkgebouw waar normen werden gepredikt. Tussenin staat de waag: het gebouw waar verificatie van de relevante cijfers en gewichten plaatsvond.
Zo heeft de architectuur instituties versteend en zo’n marktplein is iets om trots op te zijn. Het vormt het toneel van mooi menselijk handelen, het is de trots van de burger. Daar kunnen mensen geheel zelfstandig bepalen wat ze willen. Daar komt de mens zonder enige dwang graag naartoe. Het is er gezellig. Er wordt gepraat, gegeten, gedronken, gehandeld. De markt toont het leven zonder dwang. De markt staat voor vrijheid.
Mensen houden van de vrijheid die de markt biedt: ‘De vrijheid van keuze waar het de manier van geld uitgeven betreft, is in het algemeen een bron van genoegen. Gehechtheid aan de eigen meubelen bijvoorbeeld, is een zeer sterk en wijdverbreid gevoel, dat niet zou bestaan indien wij van staatswege gemeubileerde appartementen zouden krijgen.’1 De markt brengt heel veel goeds. Hugo de Groot schreef onder verwijzing naar Plutarchos dat de mensheid zonder handel wild en barbaars zou zijn gebleven.2 ‘Handel is de grondslag van samenleven, van beschaving en vriendschap,’ aldus de geleerde die het recht op vrijheid voor de Republiek der Zeven Provinciën bepleitte. ‘Een samenleving is de organisatie van mensen die zaken met elkaar doen.’3 Toch zijn veel mensen tegen de markt. Waarom? ‘Achter de meeste argumenten tegen de vrije markt, schuilt een gebrek aan geloof in vrijheid zelf.’4 Markten zijn de plek waar handel plaatsvindt en handel impliceert verschil van mening. De verkoper acht de prijs de juiste om tegen te verkopen, de koper daarentegen meent dat het artikel tegen die prijs koopwaardig is. Markten bestaan bij de gratie van verschillen van opvatting. Eén markt staat gelijk aan ten minste twee meningen. Een markt is een vorm van vrijheid van meningsuiting. Markten stimuleren verschillen. Er zijn mensen die dat niet zint. Zij noemen de markt steevast ‘ongebreideld’ en vinden dat verkeerd.
1 Bertrand Russell, Power. A New Social Analysis (1938).
2 Hugo Grotius, De Jure Belli ac Pacis (1625).
3 Frank Chodorov, ‘One Worldism’ (1950), opgenomen in Fugitive Essays (1980).
4 Milton Friedman.
