De heer Joseph-Désiré Mobutu heerste van 1965 tot 1997 over de Democratische Republiek Congo op basis van de op zich juiste gedachte dat je soldaten geen soldij hoeft te betalen als ze over wapens beschikken. Een ontwikkelingswerker observeerde: ‘Als je op straat loopt met twee zakken brandhout, zullen ze er één afpakken.
Als je twee bananen hebt, zullen ze er één nemen. Dit is het land van de illegale belasting. Je betaalt op straffe van verminking of dood.’ In Nederland is opsluiting de hoogste straf, maar verder werkt het systeem niet heel anders. Wie hier een inkomen heeft van 25.000 tot 40.000 euro per jaar, zal rekening houdend met alle toeslagen effectief 50 procent belasting betalen over iedere euro die hij of zij meer weet te verdienen.Voorheen betaalde je alleen anoniem en vrijwillig belasting, zoals u nog steeds doet via de accijns op benzine en alcohol en de btw op al het andere dat u koopt. U kunt er nog steeds voor kiezen om minder te consumeren, maar u kunt niet langer kiezen om minder belasting te betalen. Het was pas in de Tweede Wereldoorlog dat de meesten van ons dit juk kregen opgelegd. Voor die tijd kwamen burgers nauwelijks in direct financieel en administratief contact met de overheid. In 1939 betaalde 6 procent van de bevolking inkomstenbelasting. In 1946 was dat 75 procent.1 Inmiddels heeft de overheid totaal inzicht in een ieders inkomen, uitgaven en spaargelden, zonder dat daar enige ophef over is ontstaan, mede omdat het belasten van looninkomen heimelijk is begonnen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd ook in Nederland, naar Duits voorbeeld, de zogeheten loonbelasting ingevoerd. Niet de arbeider zelf moest belasting afdragen. Zijn baas hield die in. De gewone man, die kiesrecht had, zag alleen wat hij kreeg van de overheid, niet wat hij betaalde.
Onvrijwillig belasting betalen is een fundamentele verschuiving in de samenleving. De Grieken en Romeinen beschouwden het betalen van inkomstenbelasting als een vernedering. Heden ten dage menen slechts kwezels dat je belasting moet betalen om zo je financiële bijdrage aan de maatschappij te leveren. Ik lever graag een bijdrage. Maar dan wel vrijwillig. Een rechtsstaat behoort te functioneren op basis van vrijwillige belastingbetaling. Daarbij hoort ook dat het publiekelijk bekend is hoeveel belasting een ieder betaalt. Dergelijke openheid was vroeger gebruikelijk in Nederland. In de Scandinavische landen wordt nog steeds jaarlijks een lijst gepubliceerd met hoeveel iedereen heeft betaald. Het feit dat hier tegenwoordig zo geheimzinnig wordt gedaan over ieders financiële bijdrage aan het nut van ’t algemeen heeft niets met privacy te maken. Het is schaamte. Voor het juk.
1 Cijfers uit de Verenigde Staten.
