De Renaissance begon pas echt toen Cosimo de’ Medici in 1438 in Florence de academie oprichtte waar weer Grieks werd onderwezen. (Kerk)latijn kende men nog wel, maar kennis van het Grieks was verloren gegaan. Via het Grieks leerde men de klassieke denkers opnieuw kennen.
Erasmus stond mede zo in aanzien omdat hij een van de weinigen hier in het noorden was die het Grieks beheerste. Dankzij het Grieks kon de Europese cultuur weer opbloeien.Halverwege de negentiende eeuw, vierhonderd jaar later, kwam er een tweede Renaissance, toen in Duitsland het onderwijs werd hervormd en het gymnasium zijn intrede deed met een explosie van kennis en wetenschap als gevolg.1 De oude Grieken waren dol op kennis. Meer nog dan wij. Ons woord voor school komt van hun woord voor vrije tijd. Er zit nog steeds veel Grieks in onze taal verstopt. Neem lichamelijke verzorging of een geneesmiddel tegen alle kwalen. Hygiëna en Panacea waren de dochters van de god van de geneeskunst. Of neem amazone. Nu wordt daar een deftige dame op een paard mee aangeduid, maar letterlijk betekent amazone ‘zonder (a) borst’. Het verhaal wil immers dat deze strijdende vrouwen een borst amputeerden om beter te kunnen boogschieten. Anker is ook een woord dat uit het Grieks afkomstig is. Het waren de Grieken die dit hulpmiddel uitvonden dat hun in staat stelde om langs de kusten te zeilen van de Zwarte en de Middellandse Zee en ’s avonds te rusten. Veilig voor anker liggend, keken ze dan uit over het ‘wijnrode’ water. Het anker hebben we behouden, maar het Grieks zijn we kwijtgeraakt. Cultureel zijn we losgeslagen. (Zie: Beschaving)
1 E.M. Butler, The Tyranny of Greece over Germany (1935). Dit boek beschrijft de grote invloed van de renaissance van het Grieks, gestimuleerd door de kunsthistoricus Johan Joachim Winckelmann (1717-1768), op denkers als Lessing, Goethe, Schiller en Nietzsche. Ook de Britten hadden hun ‘philhellenen’ in de negentiende eeuw. Lord Byron vocht zelfs daadwerkelijk voor de vrijheid van de Grieken.
