Omdat de aarde van binnen warmer is dan aan de buitenkant, verschuift de korst. Niet veel.
De Atlantische Oceaan bijvoorbeeld, wordt ieder jaar 2,5 centimeter breder. Maar de gevolgen van die minieme beweging zijn voor levende wezens ingrijpend.1 Het schijnt dat bij Rome een paar vulkanen liggen die gemiddeld eens in de 30.000 jaar actief zijn. De laatste keer dat er bij Rome een uitbarsting plaatsvond was echter 34.000 jaar geleden. Die vulkanen daar lopen achter, zou je kunnen zeggen. Voor hen is vierduizend jaar niet lang, voor mensen wel. Vierduizend jaar geleden waren er nog geen Romeinen. Of Grieken. De hele westerse beschaving heeft zich afgespeeld in vulkanologische extra tijd, in de verlenging na de officiële wedstrijd. Waren die vulkanen op tijd geweest, dan had de geschiedenis er heel anders uit gezien. Niet dat iemand zich daar ooit echt druk over maakte. We keken niet vaak naar de aarde. Totdat de mens in de ruimte kwam en we meer van de aarde zagen dan alle beschavingen voor ons. De iconische foto’s uit 1972 van de aardbol hebben vermoed ik het denken van de mens veranderd.2 (Zie: Beelden) In Nederland zijn sindsdien de termen ‘doemdenken’ en ‘doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg’ in zwang geraakt. Het is ook sindsdien dat we de term ‘onze planeet’ gebruiken. Zoals het bezittelijk voornaamwoord laat zien, is die planeet in onze gedachten ons eigendom geworden. Eigendom is kwetsbaar en brengt zorgen met zich mee. De zorgen van de mens namen dan ook toe. Temeer daar de foto ook goed duidelijk maakte dat onze wereld eindig is.Enigszins paradoxaal heeft de ruimtevaart die de mens losmaakte van de aarde onze geestelijke ruimte ingeperkt.3 Toen de mens voor het eerst een beetje afstand nam van de planeet, zette wat hij zag meteen een domper op de levenslust. De eerste foto van de aarde van buitenaf viel samen met het begin van de opkomst van de milieubeweging, die vindt dat we beter voor de aarde moeten zorgen. In het denken van de laatste tweeduizend jaar is dat een ommekeer, want gelovigen houden niet van dit leven en hechten dus nooit aan deze planeet. Zij keken van de aarde naar omhoog. Zoals Johannes Calvijn stelde: als de hemel ons vaderland is, wat kan de aarde dan anders zijn dan een ballingsoord?
1 Een moderne vorm van historisch onderzoek is boren in het ijs van Groenland en de gevonden sulfaten meten. Die zijn een aanduiding voor vulkanische activiteit. De diepte van het boren correspondeert met de jaren die zijn vergaan en zo kan vulkaanactiviteit in de tijd worden gecorreleerd met sociale omwentelingen op het noordelijk halfrond. Zie voor een voorbeeld De schaduw van Tambora van Philip Dröge (2015). Dit boek beschrijft de effecten van de grootste natuurramp sinds mensenheugenis, die plaatsvond in 1815.
2 Ik geloof dat ook de contraminaire Britse astroloog Fred Hoyle deze hypothese heeft geopperd.
3 ‘Il mondo è poco’ ‘de aarde is klein’ bleef Columbus zeggen, al lag China verder weg dan hij dacht.
