In China is een smokkelaarsbende actief die She Tou (‘slangenkop’) wordt genoemd. De bende heet zo omdat ‘de kop’, de organisatie die smokkelt, ervoor zorgt dat Chinese immigranten zich ‘als een kronkelende slang’ naar het buitenland verplaatsen.
Jaarlijks smokkelt de bende duizenden voornamelijk jonge Chinezen naar Europa. Per vluchteling incasseert de organisatie dertig- tot vijftigduizend gulden. De helft moet worden aanbetaald voor vertrek, de rest betaalt de migrant achteraf, tegen woekerrentes. Als de vluchteling in gebreke blijft, is zijn in China achtergebleven familie aansprakelijk.
In Nederlandse kranten wordt sinds 1996 over deze smokkelbende geschreven. Soms heeft slangenkop in die berichten de betekenis ‘mensensmokkelaar’, of zelfs ‘migratiebemiddelaar, reisagent’, soms wordt er een lid van She Tou (‘de Chinese maffia’) mee aangeduid.
Tot voor kort waren deze betekenissen van slangenkop slechts in kleine kring bekend, maar dat veranderde in juni 2000. De Britse douane vond toen in Dover de lijken van 58 Chinezen uit de provincie Fujian in een Nederlandse vrachtwagen. De vrachtwagenchauffeur had de laadruimte zo hermetisch afgesloten dat de illegalen op twee na de verstikkingsdood stierven. Internationaal leidde dit tot grote verontwaardiging. In de jaren daarvoor hadden kranten het woord slangenkop slechts in de lopende tekst gebruikt, nu verscheen het in tientallen koppen. Een kleine greep: ‘Vlucht uit Fujian begint bij gevreesde slangenkop’, ‘Huis van "slangenkop" belaagd door boze Chinezen, ‘Premier China: smokkelaars zijn slangenkoppen’ ‘"Slangenkoppen" Dover in China opgepakt’, ‘De slangenkop zei: Zhu’s reis is ongevaarlijk’.
Slangenkop was opeens een algemeen bekend begrip. Terecht schreef NRC Handelsblad op 14 november:
Sinds deze zomer weet iedereen in Nederland wat een slangenkop is. Een slangenkop is een schakel in een Chinese mensensmokkelorganisatie. Hij laat mensen grof betalen voor een illegale reis naar een buitenland. Hij regelt in ruil daarvoor visa, paspoorten, tickets en vervoer. Hij gaat vaak in zee met malafide transporteurs, die de passagiers beschouwen als “vracht”. Met die vracht worden grote risico’s genomen uit angst voor de hoge boetes die bij ontdekking worden opgelegd.
De tragedie in Dover leidde ook tot een aantal gelegenheidssamenstellingen, zoals Doverdoden, Dover-Chinezen en wegwerparbeiders. Die zullen geen lang leven beschoren zijn, maar de kans is groot dat slangenkop er in het Nederlands definitief een betekenis heeft bijgekregen.
