Op 25 januari 2003 maakte de Amerikaanse zender CBS bekend wat het Pentagon voor plannen klaar had liggen, mocht het in Irak tot een gewapend treffen komen: dan zouden er op één dag door de marine en luchtmacht tussen de driehonderd en vierhonderd kruisraketten worden afgevuurd om de Iraakse soldaten totaal te overdonderen. ‘Het plan’, meldde het ANP, ‘heeft de naam “Shock and Awe” (Schok en Vrees) meegekregen en is gericht op het vernietigen van de wil van de tegenstander om te vechten in plaats van de vijand fysiek te vernietigen.’
Shock and Awe <ndash> het waren woorden die in de maanden daarna nog honderden keren in de krant te lezen waren, want zoals bekend kwam het tot een oorlog in Irak en inderdaad, het regende kruisraketten op Bagdad. De aanduiding, die ook werd vertaald als ‘shockeer en boezem ontzag in’ en als ‘overdonder en overbluf’, is afkomstig van de Amerikaanse luchtmachtveteraan Harlan Ullman, die in 1996 in het standaardwerk Shock and Awe: Achieving Rapid Dominance had beschreven hoe een tegenstander bliksemsnel op de knieën kan worden gedwongen door hem zo’n kolossale dreun, shock, te verkopen dat hij met stomheid, awe, wordt geslagen. In de Nederlandse pers sprak men ook van de shock and awe-campagne, shock and awe-bombardementen, de shock and awe-strategie, het shock and awe-offensief enzovoorts.
Op 21 en 22 maart 2003 daalden de eerste duizend kruisraketten op Bagdad en op andere Iraakse steden neer. Vijf dagen later zagen we al het eerste overdrachtelijke gebruik van shock and awe, in NRC Handelsblad in de kop: ‘“Shock and awe” van een popdiva’ (over een concert van de Canadese popzangeres Celine Dion). Later had dezelfde krant het in een boekbespreking over de shock and awe-stijl van een bepaalde auteur. Vervolgens werd deze verbinding ook nog voor historische gebeurtenissen gebruikt <ndash> dus met terugwerkende kracht. Zo had Jan Tromp het in september 2003 in de Volkskrant over het voortijlen ‘van de shock and awe over de aanslagen op de WTC-torens’.
Overigens had Jhim Lamoree er al kort na de introductie van shock and awe in Het Parool op gewezen dat deze ‘tactiek’ in de kunst al langer bekend was:
De militaire experts in de media zijn deze dagen eensgezind: bij hun aanval op Irak hanteren de Amerikanen een strategie van shock and awe. Die overrompelingstactiek is niet louter een militaire, maar ook een artistieke. Menig kunstenaar weet dat de eerste klap een daalder waard is. Malen ist Krieg benadrukte de Duitse neo-expressionist Anselm Kiefer in de jaren tachtig van de vorige eeuw. Hij voegde de daad bij het woord en ging met een gasbrander en andere onorthodoxe middelen zijn schilderijen te lijf. Het resultaat was huiveringwekkend, te vergelijken met de gruwelijk levensechte manier waarop Francisco Goya de wreedheid van de oorlog aan het begin van de negentiende eeuw in beeld bracht.
Vergelijk as van de wezels, Bagdadograd, embedded journalist, freedom fries, Irakificatie, magnetronbom, militainment, MOAB, mvw, onthoofdingsaanval, Sahafisme en tankcam
