Sahafisme is zonder twijfel het mooiste woord van 2003. Het betekent ‘groteske leugen’, dan wel ‘het verkondigen van een aperte leugen met een zodanige stelligheid dat de toehoorder of lezer wel gedwongen is zich af te vragen of de leugenaar zijn verstand verloren heeft of dat hij zelf gek geworden is’. Het woord dankt zijn bestaan aan Mohammed Saïd al-Sahaf, de Iraakse minister van Informatie, die nog bleef ontkennen dat de Amerikanen in Bagdad waren toen je op de achtergrond de Amerikaanse tanks al zag rijden. Dit leverde hem onder meer de bijnamen ‘Comical Ali’ en ‘Bagdad Bob’ op. Direct na de arrestatie van Saddam Hussein verscheen er een fotomontage op internet waarop Saïd al-Sahaf zegt, terwijl je op de achtergrond een foto van de gevangengenomen Iraakse dictator ziet: ‘That isn’t Saddam, you captured Santa Claus! I demand his release.’ Al eerder was Saïd al-Sahaf te zien op een fotomontage voor Ground Zero in New York, met de tekst: ‘Nee, nee, het is betonrot.’
Over de vraag waarom Sahaf zo populair werd met zijn aperte leugens, is het nodige geschreven. Zelf schreef ik hier in april 2003 in de Automatisering Gids het volgende over:
Sahaf kon natuurlijk alleen zo populair worden omdat hij iets in ons raakt. Wat dat is, daar heb ik tot nu toe nog geen goede verklaring voor gelezen. NRC Handelsblad veronderstelde dat het een bevrijdende lach is, na alle spanning om de oorlog in Irak. Ik geloof dat niet. Misschien zijn er sinds het eind van de strijd nog Sahaf-grappen bijgekomen, maar zelf zat ik al zenuwachtig om die man te lachen toen het er nog naar uitzag dat de slag om Bagdad lang en bloedig zou worden.
Wij lachen om die man omdat het in onze cultuur ongebruikelijk is om zo tegen beter weten in te liegen. Wij liegen natuurlijk ook, maar subtieler, minder flagrant. Wij zullen voor de camera niet gauw ontkennen dat een stad brandt als je op de achtergrond vlammen en rook kunt zien. Iemand die dat wel doet, verbaast of verbijstert ons. En hij werkt op je lachspieren.
Het is een lach die voortkomt uit ongeloof maar ook een beetje uit jaloezie. Zo zouden wij allemaal weleens willen liegen. Het is alsof je door je partner wordt betrapt terwijl je hevig met iemand anders staat te tongen, maar je voelt je niet beschaamd of betrapt, je zegt slechts zonder blikken of blozen en vol overtuiging: nee hoor, we stonden alleen even te kletsen.
Het heeft natuurlijk ook iets kinderlijks. Kinderen kunnen met dropranden om hun mond beweren dat ze geen snoep hebben gepikt, maar een ongeschreven regel in onze cultuur zegt dat je dat als volwassene niet meer doet. Als alles erop wijst dat je liegt, dan geef je dat toe en het liefst een beetje deemoedig.
Vergelijk as van de wezels, Bagdadograd, embedded journalist, freedom fries, Irakificatie, magnetronbom, militainment, MOAB, mvw, onthoofdingsaanval, shock and awe en tankcam
