zonder berechting doden
Er is een jarenlange strijd gevoerd om uit te maken welke persoon zijn naam gaf aan het woord lynchen. De eerste kandidaat was James Lynch Fitz-Stephens, burgemeester van het Ierse dorpje Galway. Deze Lynch kreeg in 1793 een Spaanse jongeman te logeren die prompt verliefd werd op de verloofde van zijn zoon. Uit blinde jaloezie bracht laatstgenoemde de Spanjaard om, waarop Lynch zich voor de taak gesteld zag zijn zoon te berechten. Hij veroordeelde hem ter dood en hing hem daarna zelf op, volgens sommigen uit het raam van zijn eigen huis. Lynch trok zich vervolgens terug en stierf in eenzaamheid.
De tweede kandidaat was Charles Lynch [1736-1796] uit Bedford County in Virginia. Charles, een man van gewicht in zijn gemeente, werd in 1766 benoemd tot politierechter. Belangrijke zaken werden afgehandeld in het tweehonderd kilometer verderop gelegen Williamsburg. Tijdens de vrijheidsoorlog besloot Charles na ampele overweging echter om aanhangers van de Engelsen voortaan zelf te berechten. Vervoer naar Williamsburg bracht het risico met zich mee dat ze onderweg door de tegenstander werden bevrijd.
Lynch sprak recht aan de lopende band. Werd iemand schuldig verklaard, aldus De Beer en Laurillard in 1899, 'dan bond hij hem aan een notenboom, die, naar men zegt, nog bestaat, deed hem 39 zweepslagen toedienen en liet hem eerst loopen, nadat hij: 'Leve de vrijheid!' had geroepen.'
In 1782 werd Lynch' optreden door een commissie onderzocht. Het was allemaal niet volgens het boekje verlopen, oordeelde men, maar het dreigende gevaar rechtvaardigde de toepassing van de Lynch Law en de politierechter ging vrijuit.
De mogelijkheid van een verband tussen het woord lynchen en de Ierse burgemeester James Lynch Fitz-Stephens werd al snel verworpen, maar Charles Lynch wordt nog steeds in talloze naslagwerken, inclusief de Dictionary of American Biography, als naamgever aangewezen.
De publikatie in 1908 van de dagboeken van de Amerikaanse ingenieur en sterrenkundige Andrew Ellicot [1754-1820] bracht volgens onder meer de Oxford English Dictionary het definitieve bewijs dat lynchen in werkelijkheid zo heet naar de man die sinds een eeuw als andere serieuze kandidaat wordt genoemd: kapitein William Lynch [1742-1820] uit Pittsylvania County in Virginia.
Deze kapitein maakte in 1776 met zijn buren de afspraak schurken die door de autoriteiten niet werden aangepakt, zelf een lesje te leren. De lynchwet betekende in de praktijk dat zo'n 'schurk' net zo veel zweepslagen kreeg als Lynch en zijn mannen in overeenstemming achtten met de gepleegde misdaad.
William werd in 1788 lid van het parlement van Virginia en verhuisde tien jaar later naar South Carolina. Daar kreeg hij in 1811 bezoek van ingenieur Ellicot, die vervolgens in zijn dagboek schreef: 'William Lynch was de maker van de bekende Lynch Law die tot een paar jaar geleden zo vaak in praktijk werd gebracht in de zuidelijke staten. [...] Mr. Lynch vertelde me dat hij nooit, in geen enkele zaak, de opdracht had gegeven tot de doodstraf. Sommigen, zo moest hij toegeven, waren in de praktijk opgehangen maar dan niet op de gewone manier. [...] Degene die dood moest werd met zijn handen vastgebonden op zijn rug op een paard gezet. Het touw om zijn nek werd aan een boomtak boven zijn hoofd gebonden. Het slachtoffer werd vervolgens zo achtergelaten.'
Het was dus kapitein William Lynch die het lynch-gerecht uitvond, maar zeker is ook dat politierechter Charles Lynch bijdroeg aan de snelle verbreiding van het woord, dat al in 1872 voorkomt in Van Dale.
Andere woorden met betrekking tot het recht die teruggaan op een persoon: een brocard, een korte leerspreuk of rechtsregel, zo genoemd naar Burchard [965-1025], bisschop van Worms van 1000 tot 1025 en samensteller van een twintigdelig verzamelwerk van canonieke rechtsvoorschriften, het Collectarium, later Brocardus geheten; draconisch, zeer streng, naar de Atheense wetgever Draco, die omstreeks 624 v.Chr. het Atheense strafrecht codificeerde. Dat Draco de doodstraf eiste voor winkeldiefstal en urineren in het openbaar is een fabeltje, maar hij was buitengewoon streng en een eeuw later herriep Solon bijna al zijn 'met bloed geschreven' wetten; een Pitaval, een verzameling eigenaardige rechtszaken, naar de Franse rechtsgeleerde François Gayot de Pitaval [1673-1743] uit Lyon, die in 1734 begon met een twintigdelige serie Causes célbres et intéressantes, de eerste verzameling in z'n soort en een voorloper van de detectiveroman; de Engelsen kenden vroeger het werkwoord to dewitt voor 'iemand lynchen', naar de beruchtste lynchpartij uit de Nederlandse geschiedenis: het aan stukken rijten van raadpensionaris Johan de Witt [geboren 1625] en zijn broer Cornelis [1623] op 20 augustus 1672 in Den Haag.
Vergelijk watrinade
