Opmerkelijk verschijnsel in de burgerluchtvaart: steeds meer passagiers gaan tijdens een vlucht volkomen uit hun dak. In het Engels wordt dit air rage genoemd, in het Nederlands luchtrazernij. Het verschijnsel is al een paar jaar bekend, maar in de Nederlandstalige pers debuteerden air rage en luchtrazernij in 1999.
De Morgen gebruikte air rage op 2 februari 1999, in een bericht over twaalf Britten die op een vlucht van Londen naar Jamaica wegens ernstig wangedrag in de Verenigde Staten uit het vliegtuig waren gezet. ‘Britse luchtvaartmaatschappijen’, aldus De Morgen, ‘melden een toename van het aantal gevallen van air rage met 400 procent in de voorbije drie jaar. “Bij ons werden het afgelopen jaar 140 onhandelbare passagiers gemeld”, weet Remans [van Sabena], “en in 99 procent van de gevallen gaat het om rokers. Mensen die het rookverbod negeren, soms zelfs de rookdetectors in de toiletten trachten te saboteren.”’
Het woord luchtrazernij debuteerde op 2 september 1999, in NRC Handelsblad:
Zo woest was een 36-jarige Nederlandse passagier aan boord van een chartervlucht tussen de Canadese stad Calgary en Amsterdam op zondagavond, dat de piloot besloot een noodlanding te maken in het hoge noorden van Canada. Het toestel met 340 passagiers werd aan de grond gezet in Churchill, een afgelegen plaats aan de Hudson Baai, wegens een acuut geval van zogeheten ‘air rage’ — luchtrazernij, een groeiend fenomeen in het luchtruim van de jaren negentig.
[...] Luchtvaartmaatschappijen hebben in toenemende mate te maken met luchtrazernij — onredelijk tot gewelddadig gedrag van passagiers aan boord van vliegtuigen. Bemanningsleden beklagen zich over groeiende aantallen confrontaties met ‘toornige’ passagiers die hun zelfbeheersing verliezen over kwesties als vertragingen, volle bagagecompartimenten in de cabine, maaltijdkeuzes en de barservice. Sommigen schelden op stewardessen, anderen hebben de neiging om met bemanningsleden op de vuist te gaan.
Volgens psychologen wordt luchtrazernij veroorzaakt door een combinatie van omstandigheden bij het vliegen: angst, drukke menigtes, langdurig verblijf op een krappe zitplaats, stress wegens het vertrek en slaapgebrek. Ook de explosieve toename van vliegreizen in de laatste twintig jaar heeft bijgedragen aan het fenomeen.
Overigens treden de luchtvaartmaatschappijen zeer streng op tegen de amokmakers. Zo werden de twaalf Britten alleen met dekens en kussens uit het vliegtuig gezet. Hun bagage bleef aan boord. Ze kregen een rekening van 20.000 pond (65.000 gulden) voor de extra brandstof die nodig was voor de omweg en ze moest zelf hun ticket naar huis betalen.
