zeer jong wellustig meisje
Wat is precies een Lolita? Op basis van onze woordenboeken kom je daar niet uit. Zo is zij volgens de Grote Van Dale tussen de 10 en 14 jaar oud; volgens Kramers is een Lolita tussen de 12 en 16. In de eerste druk van Van Dale Hedendaags Nederlands (1984) heet een Lolita een 'zeer jong wellustig meisje', in de tweede druk (1991) een 'jong wellustig meisje'.
Hoe het ook zij, dit type meisjes, dat voornamelijk voorkomt in de fantasie van mannen, is natuurlijk zo genoemd naar Lolita, hoofdpersoon in de gelijknamige roman van de Russisch-Amerikaanse schrijver Vladimir Nabokov [1899-1977]. Haar eigenlijke naam in het boek luidt Dolores Haze, maar zij luistert naar de koosnaampjes Dolly, Lo, Lola en Lolita.
Het boek verhaalt van een 37-jarige docent, Humbert Humbert, die verliefd wordt op de twaalfjarige Lolita. Om dicht bij haar te zijn trouwt hij met haar moeder, die kort daarop overlijdt. Humbert en Lolita leven als man en vrouw maar geven zich uit voor vader en dochter. Na twee jaar neemt Lolita de benen. Humbert spoort haar op, vermoordt de man die hen uit elkaar heeft gedreven en sterft in de gevangenis, nog voor hij kan worden berecht. Lolita overlijdt kort na de geboorte van haar eerste kind.
Nabokov schreef verschillende versies van dit verhaal, de eerste in 1939, de laatste in 1954. Hij was toen hoogleraar in de Russische literatuur aan de Cornell-universiteit.
Nabokov beschouwde Lolita zelf als zijn meesterwerk. Zoals bekend had hij echter de grootste moeite het aan de man brengen. Uiteindelijk verscheen het in 1955 in het Engels bij Olympia Press in Parijs, een uitgever van onder andere een soort 'edelpornografie'. Toen op 18 augustus 1958 de Amerikaanse editie alsnog op de markt kwam, werden er binnen een maand 100Ê000 exemplaren van verkocht. Nabokov nam daarop ontslag als hoogleraar om zich verder aan zijn literaire werk te kunnen wijden.
De eerste vertaalde uitgave ter wereld verscheen in 1958 bij de Nederlandse uitgeverij Oisterwijk. Nabokov was zeer te spreken over het omslag, dat hij 'precies en hartveroverend raak' noemde. Vertaler M.S. Coutinho bedacht voor het door Nabokov veelvuldig gebruikte 'nymphet' het woord nimfijn, dat in 1984 als 'neologisme' een plaatsje kreeg in de Grote Van Dale. Het kreeg als omschrijving: 'jong, nog niet geslachtsrijp meisje dat het voorwerp is van seksuele begeerte van (oudere) mannen, al dan niet door daar op uit te zijn'.
In augustus 1959 publiceerde Simone de Beauvoir in Esquire een spraakmakend essay getiteld 'Brigitte Bardot and the Lolita-syndrome'. In 1961 werd Lolita verfilmd door Stanley Kubrick, met Sue Lyon in de rol van Dolores 'Lolita' Haze. In haar boek Hollywood Lolitas. The Nymphet Syndrome in the Movies (New York 1988), toont Marianne Sinclair aan dat Lyons vertolking van het 'sensuele kindvrouwtje' aansluit bij een lange traditie. Overigens was Sue Lyons wereldfaam van korte duur: hoewel zij ambieerde 'a cross between Brigitte Bardot and Marilyn Monroe' te worden, verdiende zij uiteindelijk haar brood als kelnerin.
In de bundel Ondersteboven (1993) geeft Umberto Eco een pastiche op Lolita, getiteld 'Nonita'. Hoofdpersoon Umberto Umberto, alter ego van de Amerikaanse Humbert Humbert, valt in dit verhaal alleen op oude vrouwen, een fantasie die waarschijnlijk voornamelijk voorkomt in de fantasie van oude vrouwen.
