Ewoud Sanders woordenboeken

Ewoud Sanders (2019)

Gepubliceerd op 07-02-2017

Klare

betekenis & definitie

Bij de opening van het Nederlands Gedistilleerd Museum in Schiedam, in februari 1996, zei minister G.E. Wijers van Economische Zaken: 'Exotische drankjes zijn duurder en je krijgt er vaak hoofdpijn van. Er is niks mis met het drinken van een oude of jonge klare. Ook hier moeten we het oranjegevoel een beetje laten spreken.' Oude en jonge klare behoren tot de meest frequente en wijdverbreidste borrel namen in Nederland en Vlaanderen.

Dat geldt ook voor 'speelse' varianten als klaartje, het klare nat enzovoort. Bij klaartje wordt overigens gespeeld met de vrouwennaam Claar of Clara. Voor de Tweede Wereldoorlog bestond er een merk ouwe klare met op het etiket een oud vrouwtje en het op- schrift 'oude Claar'. Voor Zover bekend is dit de enige vrouwelijke personificatie van jenever, en dan nog indirect. Bij andere persoonsnamen gaat het steeds om mannen (zie bijvoorbeeld Jan en Piet).

Vanzelfsprekend heeft oude of ouwe klare betrekking op oude of belegen jenever, en jonge klare op jonge jenever. De ouderdom van de borrel naam klare is omstreden. Volgens één bron is het woord voor het eerst gevonden in een tekst uit 1640, maar elders wordt dit tegengesproken. Het komt zeker voor in een stuk uit 1719 van de Amsterdamse toneelschrijver Abraham Alewijn:
Zoo zal ik meegaan om een klokje van den klaaren Te smullen, 't zal misschien mijn vrees wat doen bedaaren. Klare is zuivere, heldere jenever, jenever dus die niet met bitter of suiker is vermengd. Vanaf de 18de eeuw komt het woord zeer regelmatig voor.

Zo lezen we in een ironisch stukje in het Saturdags kroegpraetje van 11 april 1787: Piet: Je schijnt voor de verandering te weze, borst, ik meen wel dat jij altijd klaar dronk. Wat zeg je daar Sineur? dat goed heb ik nooit hoore noemen, drinken ze dat bij jouw te land? Og heer neen, man, het is ons gewoon borreltje, het is een klaartje. A. Fokke Simonsz. schreef in 1792 'ik heb klaar en bitter, dat is vaderlandsche drank'. Anders dan je zou verwachten bestaan er nauwelijks uitdruk- kingen met deze borrelnaam. Een spreekwoord verzameling uit 1874 vermeldt een glas klare jenever houdt de mot uit de maag en hij gebruikt zijn klare te veel, maar andere zijn niet gevonden.

Het woord komt wel in veel gedichten voor. Zo dichtte Willem van Reymerswael in 1930: Verdraaid, er wil ook niets meer lukken! Ik ga maar eerst cordaat en kloek, Een klaartje achterover drukken... In 't Kleine Kroegje op den hoek. Het Engels had eind 19de, begin 20ste eeuw voor sommige ster- ke dranken, maar speciaal voor gin, de term clear crystal 'helder kristal'. Een glas pure graanjenever heet in het Duits een Klarer. Vergelijkbare Nederlandse en Vlaamse borrelnamen zijn blan- ke, doorzichtige, glazige, grijsje, heldere, schone, transparante cowboy, waterige, witte en zuivere.