Ewoud Sanders woordenboeken

Ewoud Sanders (2019)

Gepubliceerd op 19-02-2018

Jumbo

betekenis & definitie

olifant, een groot exemplaar van iets

Met jumbo is iets speciaals aan de hand. Er zijn verschillende dieren naar mensen genoemd, maar bij jumbo is het andersom: personen en zaken worden juist naar dit dier genoemd.

De Afrikaanse bosolifant Jumbo was van 1865 tot 1882 te zien in de dierentuin in Londen. Zijn naam is waarschijnlijk een verkorting mumbo-jumbo, dat in de Afrikaanse taal Mandingo onder meer 'voorwerp van vrees' betekent.

Zelfs onder zijn soortgenoten was Jumbo een gigant. Hij woog ruim zes ton bij een schouderhoogte van 3,27 meter. Zijn eetlust was minstens even indrukwekkend: dagelijks verstouwde hij negentig kilo hooi en vijf emmers water vermengd met een kwart liter whisky.

Jumbo was buitengewoon geliefd. Honderdduizenden Britse kinderen reden op zijn rug en er brak dan ook een storm van protest los toen The London Royal Zoological Society aankondigde wegens geldzorgen Jumbo aan het Amerikaanse circus Barnum & Bailey te zullen verkopen. Zelfs koningin Victoria (z.a.) klom in de pen.

Het mocht niet baten. Februari 1882 werd Jumbo naar de Verenigde Staten verscheept. De overtocht duurde vijftien dagen en Jumbo, zo gaat het verhaal, werd in leven gehouden door hem enorme hoeveelheden bier te laten drinken.

In de Verenigde Staten kwam Jumbo in Barnums Greatest Show on Earth terecht. Een poster uit die tijd kondigt de 'All-famous and Gigantic Jumbo' aan als 'The Mighty Lord of all Beasts/ Alone the show of shows/ The Largest Living Quadruped on Earth/ A historic Mammoth/ A towering Monster'.

In het Engels betekende jumbo toen al een 'groot onhandig persoon, dier of ding'. In het Nederlands kreeg jumbo de betekenis 'kolossus' en 'benaming voor de olifant'. Bovendien kan het woord naar Engels voorbeeld in samenstellingen worden gebruikt 'als naam voor een zeer groot exemplaar van het genoemde'. Bijvoorbeeld jumbo(jet) voor de kolossale Boeing 747. Jumbo kreeg hiermee dus dezelfde betekenis als het voorvoegsel barnum! (Zie bij tompouce.)

Jumbo leefde nog drieenhalf jaar in de Verenigde Staten en iemand heeft berekend dat hij in die tijd ongeveer één miljoen kinderen op zijn rug droeg. In 1885 werd de olifant aangereden door een vrachttrein en gedood. Barnum zelf mocht graag vertellen dat het grootste beest op aarde voor de trein was gestapt om generaal Tom Thumb, de kleinste man ter wereld, te redden. In feite stierf Tom Thumb twee jaar voor Jumbo, maar het verhaal sloeg aan en wordt in menig naslagwerk als waar opgedist.

Jumbo werd opgezet en kreeg een plaats in de Barnum Hall. Nadat die in 1975 door brand was verwoest werden Jumbo's beenderen naar het Smithsonian Institute in Washington overgebracht, waar ze nog steeds te zien zijn. Onderzoek van de beenderen toonde overigens aan dat Jumbo bij zijn overlijden nog altijd niet volgroeid was.

Enkele dieren die naar een persoon zijn genoemd: antoniusvarken, naar de heilige Antonius de Kluizenaar [251-356], patroon van de zwijnenhoeders; dobermannpin(s)cher, naar de Duitse hondenfokker Karl Friedrich Louis Dobermann [1834-1894]; het Vlaamse karlijn (van het Frans carlin) een klein mopshondje met een zwarte snoet, naar de Italiaan Carlo 'Carlin' Bertinazzi, die bekendheid verwierf in Parijs in zijn rol van harlekijn met een zwart masker; labrador, indirect naar Jo‹o Fernandes Lavrador, een 16de-eeuwse Portugese zeevaarder; en het przewalskipaard, naar de Russische militair en ontdekkingsreiziger Nikolaj Michajlovitsj Przjevalski [1839-1888].