(1784, uit het Engels) gekeperde katoenen stof (1784); spijkerbroek (1970)
Textielindustrie is nog altijd een van de pijlers van Genua's economie. Die industrie dateert uit de middeleeuwen. Toen maakte deze Italiaanse stad, prachtig gelegen aan de Golf van Genua, naam door haar zijdeweverijen. In de 16de eeuw werd er op grote schaal goud- en zilverkant gemaakt, en in de 17de eeuw linnen kloskant.
Behalve kant en zijde produceerden de Genuezen fustein, een sterke, halflinnen of katoenen stof. Bij de Fransen stond Genua indertijd bekend als Janne(s) of Gênes. De Engelsen leerden de Genuese stof via de Fransen kennen. Zij verbasterden Gênes tot ]ene of Gene en noemden de stof ]ene fastian (1567) 'fustein uit Genua'. De toevoeging fustein kwam al spoedig te vervallen en de spelling van 'Jene' veranderde langzaamaan in Jean of jeanes. In het Nederlands is deze stofnaam voor het eerst aangetroffen in 1784, in de vorm yeens. De stof werd onder andere gebruikt als voering voor corsetten, pakken en schoenen.
Jeans in de betekenis broek is van veel jonger datum. Deze betekenis is in het Engels voor het eerst opgetekend in 1843. Niet lang daarna, omstreeks 1850, maakte Levi Strauss (1829- 1902) in San Francisco de eerste broek, die wij nu onder meer kennen als blue jeans. Strauss gebruikte hiervoor denim (z.a.), een stof die hij met indigo blauw kleurde. Denim en jean(s) werden in het Amerikaanse spraakgebruik echter al snel min of meer gelijkgesteld.
Voor zover bekend werd jeans in de betekenis 'spijkerbroek' in Nederland pas in 1970 voor het eerst opgetekend - in het Jargonboek voor hippe en andere vogels. Minder hippe woordenboeken volgden schoorvoetend. Zo vermeldt Van Dale jeans pas sinds 1984.
Engels jeans (1567 [weefsel]; 1843 [broek)); Duits jeans (20ste eeuw [broek]); Frans jean(s), blue-jean(s) (1959 [broek]).
Vergelijk jodphurs
Fustein zelf is ook lang aangezien voor een geoniem. Men meende dat het was genoemd naar Fustat of Fostat, een voorstad van Caïro in Egypte. Zo staat het nog in het WNT. Tegenwoordig gaat men er echter van uit dat fustein via via teruggaat op het Griekse lina xylina dat letterlijk 'houten linnen' betekent.
Indigo, de kleurstof waarmee Strauss zijn jeans blauw kleurde, is via het Latijn ontleend aan het Griekse indikon. Dit is een verkorting uit Indikon pharmakon, 'Indisch geneesmiddel'. De indigoplant werd vroeger in grote hoeveelheden uit Indië aangevoerd. Inmiddels is deze kleurstof vrijwel geheel verdrongen door synthetische produkten.
JEANS: Craigie & Hulbert Dia Amer. Eng/. 3 (1942) 1337; Broersma Recht voor z'n raap
(1970); Veen Etym. wdb. (1989) 372; O'Hara Mode ency. (1989) 118-120, 206; ReyDebove Dict des ang/ic. (19902) 69-70, 450; Vries & Tollenaere Etym. wdb. (1991 ") 183; Pfeifer Etym. Wtb. d. Deutschen (19932) 596; Grauls Uitvinders v.h. dagelijks leven 2 (1993) 57-63; OED (19932); Rey Dict hist longue franç. (19942) 235-236, 1068.
