kleur tussen geel en wit
Het beleg van Oostende duurde van juli 1601 tot 22 september 1604. Drie jaar, drie maanden en dertien dagen hielden de Engelse en Staatse troepen stand tegen de legers van aartshertog Albrecht van Oostenrijk.
De vrouw van Albrecht, Isabella van Oostenrijk [1566-1633], vorstin van de Zuidelijke Nederlanden, had waarschijnlijk op een Blitzkrieg gerekend toen zij bij het begin van het beleg plechtig zwoer niet meer van onderkleding te zullen wisselen voordat de opstandige stad was gevallen. Haar witte hemd veranderde langzaam van kleur en uit bewondering voor haar standvastigheid noemden haar onderdanen de 'kleur die bestaat uit een mengeling van geel en wit, doch waarin geel de overhand heeft' voortaan izabel of izabella.
Althans, zo gaat de overlevering. Maar dat het onmogelijk om Isabella van Oostenrijk kan gaan, bewijst een Engelse kledinglijst uit juli 1600. Precies een jaar voor het beleg van Oostende vermeldde deze lijst 'one rounde gowne of Isabellacolour cotton'.
De izabel(le)kleur is om die reden wel in verband gebracht met een eerdere Isabella, te weten Isabella de Katholieke, koningin van Castilë [1474-1504]. Twee belegerde steden worden genoemd: Granada, dat op 27 januari 1492 op de Moren werd veroverd, negen maanden nadat de vrome Isabella voor het laatst haar onderkleding had verschoond, en Gibraltar.
In 1851 schreef een Nederlander dat hij Isabella's verkleurde hemd had gezien in het klooster Anunciados te Algeciras. Het werd in een cederhouten doos met zilveren beslag bewaard en het viel hem op 'dat een Dameshemd [...] er ongelukkig geel gaat uitzien na zulk een langdurig gebruik, al is dit ook herkomstig van eene Koningin'.
Of de kleur izabel werkelijk is vernoemd naar Isabella de Katholieke is niet bekend. Wel kreeg het begrip in de loop der tijd steeds meer betekenissen. Een geelachtig paard met witte of geelwitte staart en manen wordt een izabel genoemd en in het Engels kan het inmiddels een duif, een druif en een perzik betekenen.
Andere kleuren die naar een persoon zijn genoemd: bismarck, lichtbruin, de modekleur van 1870, naar de in die dagen geruchtmakende Duitse kanselier Otto von Bismarck [1815-1898]; caca du Dauphin, bruin, modekleur uit de jaren 1765-1774, toen de latere koning Lodewijk
XVI
[1754-1793] dauphin (troonopvolger) was. Caca betekent poep in de Franse kindertaal, en Bilderdijk omschreef de kleur als 'd'afgang van Frankrijks Dauphijn'; fuchsine, rode kleurstof uit aniline 'waarmede men wijn eene fraaie kleur weet te geven', aldus Van Dale in 1898. Net als de fuchsia is deze kleur zo genoemd naar de grote Duitse plantkundige Leonhard Fuchs [1501-1566]; mazarine, donkerblauw, volgens sommigen de modekleur tijdens het bewind van de Franse staatsman Jules Mazarin [1601-1661], volgens anderen in de mode gebracht door de Franse hertogin de Mazarin [ 1699]; en titiaan, licht kastanjebruin, een kleur die veel voorkomt in de portretten van de Italiaanse schilder Tiziano Vecellio [1490?-1576].
