koffie-ulevel
Men kan het de woordenboeken niet kwalijk nemen. Op één enkele uitzondering na vermeldden ze tot voor kort dat het hopje zo is genoemd naar baron Jacob Hop, gezant van de Oostenrijkse Nederlanden in Den Haag. Jacob Hop heeft weliswaar bestaan, maar het hopje is genoemd naar baron Hendrik Hop, die geen Belgische gezant was in Den Haag maar een Haagse gezant in België. Over deze Hendrik is in de loop der jaren echter zo veel onzin verkocht dat verwarring niet kon uitblijven.
Toch is er iemand die het allemaal precies heeft uitgezocht. Na zeven jaar onderzoek publiceerde de Haagse historicus Rolf van der Krogt in 1992 Een baron in koffie - een degelijke studie van 124 bladzijden over de wordingsgeschiedenis van de koffie-ulevel en haar naamgever.
Baron Hendrik Hop werd op 27 oktober 1723 in Breda geboren. Hij verbleef een tijd in Engeland, studeerde vervolgens rechten in Leiden en werd op 5 december 1748 secretaris van het hof van Holland, Zeeland en West-Friesland.
Van 1773 tot 9 juli 1794 was hij 'minister-plenipotentiaris' van de Staten van Holland bij het Gouvernement der Oostenrijkse Nederlanden in Brussel. Mei 1788 benoemde Willem V hem bovendien tot lid van de vroedschap van Alkmaar. Hoewel Hop slechts eenmaal een vergadering bijwoonde, stond hij jarenlang op de nominatie om burgemeester van Alkmaar te worden.
Tijdens zijn gezantschap in Brussel reisde de baron regelmatig naar Den Haag voor diplomatiek overleg. Hij verbleef dan in het Herenlogement op het Voorhout. Tegenover dit logement was de suikerbakkerij van Theodorus van Haaren gevestigd, die later met zijn schoonzoon Pieter Nieuwerkerk naar de Lange Voorhout 92 verhuisde, een adres dat inmiddels van een gedenkplaat is voorzien.
Het moet volgens Van der Krogt in 1792 zijn geweest dat Hop aan Van Haaren vroeg of hij een bonbon kon maken met een koffiesmaak. Koffie was toen nog maar net in Europa geïntroduceerd. Het was peperduur en net als nicotine (z.a.) werd het aangeprezen vanwege zijn medicinale werking. Uit doktersrekeningen blijkt dat Hop aan jicht leed en het is goed mogelijk dat zijn voorliefde voor koffie een medische oorzaak had.
Voor Van Haaren leverde het verzoek van Hop geen probleem op. Hij zette eerst koffie zoals de baron het dronk, met veel suiker en melk, liet het extract indikken en sneed er vierkante pillen van. In zijn receptenboek schreef de suikerbakker dat de 'Swarte Oostervogtbrokken', zoals hij ze noemde, moesten worden bereid van '5 ons suiker, een achtste maatje room, 10 lood koffie en 2 lood boter. Behandelen als ulevellen, iets kleiner en dikker gesneden.'
Baron Hop stierf op 29 april 1808 in Den Haag. Tot aan zijn dood maakte de bakkerij de koffie-ulevellen alleen voor hem. Daarna kon iedereen ze kopen. De snoepjes heetten eerst 'Bonbons van Baron Hop' en vanaf ongeveer 1880 Haagse hopjes.
Van Haaren & Nieuwerkerk hadden rijk kunnen worden met de buitengewoon populaire hopjes, maar omdat juridische bescherming niet mogelijk was, kwam er al snel een groot aantal concurrenten op de markt. Omstreeks 1910 waren er in binnen- en buitenland zelfs zo'n tweehonderd verschillende hopjesfabrikanten!
In Nederland leidde dit tot talloze rechtszaken over de aanduiding 'de enige echte'. In april 1989 besliste de reclamecodecommissie, na een klacht van historicus Van der Krogt, dat hopjesfabrikant Rademakers die leus in ieder geval niet langer mocht voeren. Suikerbakkerij Van Haaren & Nieuwerkerk was toen al ruim veertig jaar gesloten.
Vergelijk ulevel
