onthoofdingstoestel
In 1647 schreef Jacob Cats er een gedicht over.
[...] een stalen bijl, die hangt aan eenen draad,
Terwijl ze door een groef en op- en nedergaat [...]
Als dan het dunne snoer in stukken wordt gesneden,
Zoo schuift de zware bijl in haaste naar beneden,
en treft hem in den hals, die onder ligt en zucht,
En fluks is hem den geest verdwenen in de lucht.
Joseph Ignace Guillotin werd op 28 mei 1738 in Saintes in Frankrijk geboren - 91 jaar n‡ dit gedicht van Cats. Toch verschijnen er nog steeds woordenboeken die Guillotin aanwijzen als de uitvinder van het onthoofdingstoestel. In feite werd dit werktuig al in de 13de eeuw in Brussel gebruikt. In Italië stond het in de 15de eeuw bekend als de mannaia, in Engeland als de Scottish maiden, en de Fransen spraken vanaf de 16de eeuw van de doloire.
Guillotin trad op achttienjarige leeftijd toe tot de jezuïetenorde. Hij verliet de orde in 1763 om geneeskunde te gaan studeren en vestigde zich in 1770 als arts in Parijs. Daar wist hij uiteindelijk op te klimmen tot hoogleraar in de anatomie aan het Collège de France.
In 1789 werd Guillotin gekozen als vertegenwoordiger van de derde stand in de Assemblée Nationale. Hij was mild en sociaal bewogen en het was dan ook uit menslievendheid dat hij op 1 december 1789 in de Nationale Vergadering voorstelde de doodstraf niet langer door foltering te voltrekken, maar door middel van onthoofding, tot dan een privilege van de adel.
De tekst van de redevoering is verloren gegaan, maar de Journal des Etats généraux schreef de volgende dag: 'De heer Guillotin heeft een beschrijving gegeven van het mechaniek. [...] Terwijl hij de werking ervan schilderde, is hij een ogenblik vergeten dat hij wetgever was en sprak hij als redenaar: 'Het mechaniek valt als de bliksem, het hoofd vliegt door de lucht, het bloed spuit omhoog, de mens is niet meer.' Dergelijke passages zijn in het wetboek van strafrecht niet toegestaan.'
De gedrevenheid waarmee Guillotin zijn voorstel bepleitte, maakte hem tot een dankbaar voorwerp van spot en er verschenen verschillende hekeldichten en liedjes over hem. Eén liedje, geschreven door ridder de Champcenetz, een lid van de Académie Française, eindigde met de regels:
En opeens is hij daar
Met de machine
Die ons zonder omhaal doden moet,
En die men voortaan noemen moet
Guillotine.
De Champcenetz zal dit lied later zal hebben betreurd, want op 23 juli 1794 werd hij zelf door de guillotine onthoofd.
In 1791 werd dr. Guillotins voorstel aangenomen om de doodstraf door onthoofding te voltrekken. Het duurde echter tot 20 maart 1792 voordat de Nationale Vergadering het eens was over het 'simpele mechanisme' waarmee dit moest gebeuren.
Guillotin had met de praktische uitvoering van dit werktuig niets te maken. Na het rumoer in 1789 hield hij zich op de achtergrond. De volksvertegenwoordiging wendde zich daarom tot dr. Louis [1723-1792], de secretaris van de Académie de Chirurgie, die half maart 1792 zijn Met redenen omkleed advies over de wijze van onthoofden publiceerde.
Een paar weken later was de eerste guillotine klaar en op 25 april 1792 volgde de eerste executie: van de straatrover Nicolas Jacques Pelletrier. Kort daarop werkte 'het nationale scheermes' op volle toeren. Tussen juni 1793 en juli 1794 zijn er naar schatting achtduizend mensen mee onthoofd. In 1794 dreigde dr. Guillotin, die op verdenking van 'schuldige gematigdheid' gevangen was gezet, er zelf het slachtoffer van te worden, maar na de dood van Robespierre werd hij vrijgelaten.
Dr. Louis was woedend toen zijn vijanden 'via de liederlijkste pers', zoals hij het zelf noemde, probeerden het onthoofdingstoestel Louison of Louisette te noemen. Maar, concludeerde hij, 'zij zijn er niet in geslaagd dit in plaats van de naam guillotine te stellen'.
Op zijn beurt vond Guillotin het verschrikkelijk dat het werktuig dat hij had bedoeld om executies menselijker te maken, naar hem werd genoemd. Nadat hij op 28 maart 1814 was overleden, veranderden zijn nazaten de familienaam.
