een belachelijke etymologie
Goropisme is een vakwoord. Het betekent 'een belachelijke etymologie' en wordt soms in encyclopedieën vermeld, zelden in woordenboeken. Het werd verzonnen door de grote Duitse wetenschapper Gottfried Wilhelm Leibniz. In Nouveaux essais sur l'entendement humain (Amsterdam 1762) beschrijft hij een tweespraak tussen Théophile en Philalthe. 'Men moet', stelt Théophile op een gegeven moment, 'in 't algemeen geen enkel geloof hechten aan etymologieën behalve als ze ruimschoots zijn onderbouwd; anders zijn het goropismen'.
Vraagt Philalèthe: 'Goropismen, wat zijn dat?' Waarop Théophile: 'Dat zijn vreemde en veelal ridicule etymologieën zoals die van Goropius Becanus, 'n bekend arts uit de zestiende eeuw.'
Jan van Gorp werd op 23 juni 1518 geboren bij Hilvarenbeek in Brabant. Hij studeerde wijsbegeerte en geneeskunde te Leuven, reisde door Italië, Frankrijk en Spanje en werkte als lijfarts aan het Franse en het Hongaarse hof. Naar de gewoonte van die tijd noemde hij zich Joannes Goropius Becanus - een verlatinisering van Jan van Gorp van Hilvarenbeek.
In Antwerpen bestierde Joannes Goropius Becanus enkele jaren een omvangrijke praktijk, waarna hij lijfarts werd van Philips II. Goropius kreeg echter genoeg van het hofleven en van de geneeskunde en hij vroeg de koning zich volledig te mogen toeleggen op de studie van de oudheid en de letterkunde.
Het resultaat van deze studie verscheen in 1569 bij Plantijn in Antwerpen: de Origines Antwerpianae, een dik werk in het Latijn, opgedragen aan Philips de Tweede. Latere naslagwerken omschrijven de inhoud in gelijkluidende bewoordingen: men spreekt van 'zonderlinge denkbeelden', 'dwaze en uitsporige etymologieën' en 'ongerijmde stellingen en taalkundige zotternijen'.
De hoofdstelling van Goropius luidde dat het Antwerps de rijkste en oudste taal ter wereld is, een taal die al door Adam en Eva in het paradijs werd gesproken. Het bewijs zat hem al in de naam: Duyts = douts = de outste. Oudtestamentische namen konden volgens Goropius met behulp van het Nederlands eenvoudig worden verklaard. Bijvoorbeeld: Noach = hij die acht op de nood van de wereld; Adam = aardman; Eva = eeuwvat. En ga zo maar door.
Er werd hard om Jan van Gorp gelachen. Niet helemaal terecht, vindt Witsen Geysbeek, want hij was 'een zeer geleerd man, doch wien het aan gezond oordeel ontbrak, om het dwaze van zijn stelsel in te zien'. Bovendien komt hem de eer toe als eerste de aandacht te hebben gevestigd op de ouderdom van de Germaanse talen.
Jan van Gorp van Hilvarenbeek stierf op 28 juni 1572 in Maastricht, een paar jaar voor de publikatie van zijn tweede boek. Hierin toonde hij onomstotelijk aan dat aardman en eeuwvat in het paradijs wel degelijk Nederlands spraken.
