'Doe mij er maar eentje.' 'En nog maar eentje.' Deze bestelling moet talloze malen in de kroeg hebben geklonken. In theorie kan er alles mee worden bedoeld, maar in de praktijk wordt een- tje vooral gebruikt voor een glaasje jenever. Daarmee behoort het tot de meest gebruikte borrel namen aller tijden. En tot de saaiste.
Om dat laatste te ondervangen zijn er in de loop der tijd allerlei woorden aan eentje toegevoegd om het op te leuken, uit te breiden of te verduidelijken. Alleen al in het oostelijke gedeelte van Noord-Brabant zijn negentien verschillende combinaties aangetroffen. Maar ook elders in Nederland en in Vlaanderen zijn er vele gehoord. Daarbij zijn de volgende vormen te onderscheiden: 1. eentje die in het glas blijft hangen; 2. eentje met een kop erop (een hele volle, soms ook verkort tot kop erop); 3. eentje om de wervelkolom te smeren, - het af te leren; 4. eentje op de goede afloop, - de loopplank (dit is 'ter afscheid', zie ook bij glaasje); 5. eentje tegen de dorst, - de koppijn, de kou, de kop- zorgen, de loodvergiftiging, de sproeten, de stinkende adem, de stuipen, de tandpijn, de verkoudheid, de wormen, het uitdrogen, zere tanden; 6. eentje uit de stenen fles of kruik; 7. eentje van de brandweer, - de gistfabriek, de stokerij, de weduwe, van onder de tafel (zonder twijfel clandestien gestookte jenever), van vijf [cent], van zes [cent] enzovoort; 8. eentje voor drie cent- jes, - de koude voeten, onderweg, de slaapluizen; 9. eentje uit de kelderkast.
De lijst is naar believen uit te breiden. De oudste voorbeelden zijn gevonden in het midden van de 19de eeuw. Een spreekwoordenboek uit 1856 vermeldt de uitdrukkingen hij heeft een kinderachtigen smaak in den mond, en neemt er eentje om dien te verdrijven voor 'hij pakt een fikse borrel', en: hij neemt er één, dun gesneden. De toelichting bij deze laatste uitdrukking luidt: 'Zoo spreekt de soldaat van een glaasje ligt [licht] bitter.' Ook erg geliefd in de 19de eeuw was eentje tegen de koude voeten. Deze is in de literatuur vele malen aangetroffen. In het Engels spreekt men wel van one. In het Frans kan met un of une respectievelijk een liter of een fles wijn worden aangeduid. Vergelijk iets.
