Ewoud Sanders woordenboeken

Ewoud Sanders (2019)

Gepubliceerd op 19-02-2018

Daguerreotypie

betekenis & definitie

methode om lichtbeelden vast te leggen op verzilverde platen

Op 19 augustus 1989 vierde de wereld met tentoonstellingen, congressen en vele honderden jubileumboeken het 150-jarig bestaan van de fotografie. De eerste foto was toen 163 jaar oud.

Die foto werd in 1826 door Joseph Nicéphore Niépce [1765-1833] genomen vanuit het bovenraam van zijn landhuis in Saint-Loup-de-Varennes in Frankrijk. Niépce fotografeerde zijn tuin en had een belichtingstijd van acht uur nodig om het beeld van een duiventil, pereboom en schuur te fixeren op een tinnen plaat voorzien van een lichtgevoelige asfaltlaag. Héliographie noemde hij dit procédé: zonneschrift.

Niépce was al sinds 1813 op zoek naar een manier om beelden vast te leggen. Hij was niet de enige: in Engeland werkte de jonge natuurkundige William Henry Fox Talbot [1800-1877] aan hetzelfde en in Parijs was Louis Jacques Mandé Daguerre in de weer.

Daguerre was op 18 november 1787 in Cormeilles-en-Parisis geboren. Hij werkte eerst als belastingambtenaar maar werd later decorschilder. Zijn Diorama, een decor van 14 bij 22 meter dat door lichtprojecties werd opgesierd, was het eerste in zijn soort en trok in Parijs veel publiek.

Toen Daguerre in 1826 van Niépce's vorderingen hoorde, was hij in alle staten. Hij schreef hem nog diezelfde dag, vertelde over zijn eigen experimenten en probeerde uit te vinden welke methode Niépce gebruikte.

De mannen ontmoetten elkaar in augustus 1827 in Parijs. Niépce was eerst niet tot samenwerking bereid, maar nadat hij zijn procédé tevergeefs in Londen aan de man had proberen te brengen, werd in december 1829 de Association Niépce-Daguerre opgericht.

Het mocht niet lang duren, Niépce stierf in 1833, verarmd en gedesillusioneerd. Daguerre ploeterde alleen verder, daarbij hevig leunend op de vindingen van zijn voormalige partner.

Toeval zorgde, zoals het hoort, voor een doorbraak. Daguerre had enkele platen die hij zonder succes had belicht in een rommelkast gelegd waarin ook een gebroken kwikthermometer lag. Een paar dagen later bleken de platen toch een beeld te vertonen.

Eureka!: verzilverde koperplaten, blootgesteld aan jodiumdamp, daarna aan kwikdamp en vervolgens afgespoeld met een keukenzoutoplossing, vertoonden een zeer gedetailleerd beeld van de werkelijkheid, zij het in spiegelbeeld.

Daguerre maakte zijn uitvinding van de daguerréotypie, zoals hij haar doopte, in januari 1839 bekend. Dit alarmeerde Henry Fox Talbot in Engeland, die op 31 januari de uitvinding van de fotografie claimde. Een jarenlange strijd was het gevolg, maar in de praktijk bestonden de talbotypie en de daguerreotypie tot het eind toe vreedzaam naast elkaar.

De Franse staat kocht Daguerre's uitvinding en openbaarde het procédé op 19 augustus 1839 als geschenk van Frankrijk aan de rest van de wereld - een gebaar dat 150 jaar later uitbundig werd gevierd als de geboortedag van de fotografie.

Een internationale daguerreomanie was het gevolg en al in 1843 werd het nieuwe begrip in een Nederlands woordenboek opgenomen, met als aanwijzing voor de uitspraak: daghérrotiep.

Daguerre stierf op 10 juli 1851, rijk en wereldberoemd. Daguerreotypie en talbotypie moesten krap tien jaar later het veld ruimen voor het procédé waarbij een glasplaat in een lichtgevoelige oplossing werd gedompeld en na belichting afgedrukt op albuminepapier - de goudbruine foto's uit grootmoeders album.

Enkele andere typieën die naar een persoon zijn genoemd: gallitypie, 'een door Galli te Milaan uitgevonden handelswijze om voor het boekdrukken te graveeren op met krijt en stijfsel overtrokken houten platen'; galvanotypie, het afdrukken van met (galvanische) stroom geëtste koperplaten, uitgevonden door Kobell en zo genoemd naar de Italiaanse anatoom en natuurkundige Luigi Galvani [1737-1798], die in 1789 bij toeval de dynamische elektriciteit ontdekte; en de woodburytypie, een bepaalde fotografische druktechniek, uitgevonden door de Engelse fotograaf Walter Bentley Woodbury [1834-1885].

Vergelijk kiekje