Ewoud Sanders woordenboeken

Ewoud Sanders (2019)

Gepubliceerd op 05-05-2018

Canadel

betekenis & definitie

(1945) meisje dat na de bevrijding verkering kreeg met een Canadese soldaat

Nederlandse meisjes worden sinds lang voor del uitgemaakt. In het Middelnederlands had dit niet alleen een negatieve betekenis: delle of dille kon 'babbelaarster' betekenen, maar ook 'meisje' of 'liefje'. Pas in de 18de eeuw bedoelde men met del doorgaans 'slons', 'slet' of 'sloerie'. Het woord canadel dateert van mei 1945. Er werden meisjes mee aangeduid die het aanlegden met een Canadese soldaat. En dat deden er veel, want de Canadezen hadden een forse bijdrage geleverd aan de bevrijding van Nederland, het waren aardige jongens en eindelijk mocht het weer: dansen en uitgaan. Vrijen met een Canadees was in die dagen zo gewoon dat Lou de Groot er een beroemd liedje over schreef, getiteld 'Trees heeft een Canadees'. De eerste twee coupletten luiden:

In mijn straatje woont een meisje
Luist'rend naar de naam van Trees.
'n Echte Hollandse verschijning
Knap, en aardig in d'r vlees.
Nooit moest zij iets van verkering
Vrijen vond ze ongezond.
Maar direct na de bevrijding
Ging 't gerucht van mond tot mond:

Trees heeft een Canadees.
O', wat is dat kindje in haar sas.
Trees heeft een Canadees.
Samen in de jeep en dan vol gas.
Al vindt zij dat Engels lang niet mis is
Wil zij dolgraag weten wat een kiss is.
Trees heeft een Canadees.
O', wat is dat kindje in haar sas.

Het liedje eindigt met de vraag: 'Och, hoe zal het gaan met Treesje/ Als haar boy uit Canada,/ Binnenkort weer zal verdwijnen/ naar zijn "home" in Ottawa.' Het antwoord is inmiddels bekend: niet goed. In 1946 werden naar schatting 7000 buitenechtelijke kinderen geboren, vergeleken met 2500 in 1939. Ongeveer 2000 Canadese soldaten trouwden met hun Trees, de rest keerde alleen naar Canada terug.

Een en ander had een enorme nasleep, die in 1985 door Olga Rains werd vastgelegd in haar boek Children of the Liberation. Rains, die zelf met 'haar' soldaat naar Canada ging, beschrijft hierin de levensgeschiedenis van 32 Nederlandse meisjes en hun 'bevrijdingskinderen'.

Het verhaal van een van hen stond later model voor de televisieserie De zomer van 45. Dit meisje moest bevallen in een tehuis voor ongehuwde moeders. Om de weeën op te wekken werd zij gedwongen vloeren te boenen. Tijdens de bevalling werd zij geblinddoekt. Omdat het kind te vroeg kwam, kreeg het drie weken borstvoeding: de moeder werd nu niet alleen geblinddoekt, haar handen werden vastgebonden.

Toen Canadese veteranen in 1980 35 jaar bevrijding meevierden, stonden er mensen langs de weg met borden als: 'Are you my Dad?', en: 'Where are you Daddy?' Dit inspireerde Rains tot het oprichten van een organisatie die bevrijdingskinderen helpt bij het zoeken naar hun vader.

In 1986 spande een van deze kinderen een rechtszaak aan tegen zijn moeder. Tijdens een kort geding kreeg hij eindelijk te horen wat zijn moeder hem in geen 41 jaar had willen vertellen: de naam van zijn vader, een Canadese soldaat die het had aangelegd met een meisje dat daardoor werd uitgemaakt voor canadel.

Canadabalsem wordt gewonnen uit de bast van de Pinus balsamea en de Abies balsamea - bomen die inheems zijn in Canada en het noorden van de Verenigde Staten. De hars ontstaat in de schors en verzamelt zich in holten tot builen, die om de twee à drie jaar in de zomer worden opengeprikt. Canadabalsem is volkomen helder, lichtgeel en zwak fluorescerend, met een aangename geur. Van circa 1850 tot omstreeks 1970 werd deze balsem op grote schaal gebruikt voor onder meer het insmelten van microscopische preparaten. De canadapopulier (wetenschappelijke naam: Populus canadensis) komt van oorsprong uit Canada maar is een bastaard van de Amerikaanse en de zwarte populier. Hij heeft een kegelvormige kroon, bloeit in maart en april en komt veel voor in Midden-Europa. Canadathee werd in de 18de en 19de eeuw getrokken van de groene bladeren en twijgen van de Gaultheria procumbens, een kleine heester die inheems is in Canada. De thee werd in platte, vierkante koeken op de markt gebracht en stond ook wel bekend als Labradorthee. De heester was genoemd naar de amateur-plantkundige J.Fr. Gaulthier (1708-±1751), arts en raadsheer te Quebec.

CANADEL: WNT 1112 (1916) 2388; H. van Gelder. 'Een moppie van de straat. Lou de Groot en het periodieke succes van een bevrijdingsliedje", in: NRCH 21.5.1985; J. Gerards 'Jim H. op zoek naar vader', in: Algemeen Dagblad 21.6.1986; F. Jensma 'Door bevrijders verleid', in: NRCH 8.8.1987; Co de Kloet Morgen komt een nieuwe dag (Baarn 1990) 188; A. Visser 'Kinderen van de bevrijding op zoek naar hun vaders', in: NRCH 30.9.1991.