(1900, uit het Frans) ronde zachte schimmelkaas
Op een dag in 1926 vroeg de Amerikaanse arts Joe Knirim de burgemeester van Vimoutiers te spreken. Knirim was directeur van een kliniek waar nogal wat maagpatiënten werden behandeld. Hij schreef zijn patiënten onder andere camembert voor en velen hadden daar baat bij gevonden. Knirim was naar Vimoutiers gekomen om een krans te leggen op het graf van Marie Hard, die te boek stond als de uitvindster van de camembert.
De burgervader van Vimoutiers kon Knirim wel het nodige over Marie Hard vertellen. De overlevering wilde dat zij de kaas in 1791 op de markt had gebracht. Volgens sommigen had zij het geheime recept van een monnik gekregen. Anderen hielden het erop dat zij de kaas na lang experimenteren zelf had ontwikkeld. In ieder geval noemde zij de kaas naar haar woonplaats, Camembert, een vlek ten zuidwesten van Vimoutiers in het Normandische departement Ome. Op één punt moest de burgemeester Knirim echter teleurstellen: een kranslegging behoorde niet tot de mogelijkheden, want het was niet bekend waar Hard lag begraven. Knirim zat niet bij de pakken neer. Waar geen gedenkteken is kan er eentje komen, moet hij hebben gedacht, en hij besloot een standbeeld voor Marie Hard op te richten. Hij opende een soort inschrijving en tekende zelf in voor twintig dollar - nogal karig als je bedenkt dat hij een fortuin had verdiend aan het op recept voorschrijven van camembert.
Aangestoken door Knirim verdiepte dokter Broullard uit Vimoutiers zich ondertussen in het leven van Marie Hare!. De conclusies van zijn onderzoek waren nogal onthutsend. In de eerste plaats bleek dat Hard helemaal niet uit Camembert kwam. Zij was in 1761 geboren in Roiville, een ander gehucht onder de rook van Vimoutiers. Bovendien kon zij de camembert niet in 1791 hebben uitgevonden, want die kaas wordt al beschreven in een naslagwerk uit 1788. Wel werd duidelijk dat Hard de kaas had verkocht in Vimoutiers en in naburige dorpen, waaronder Camembert. Ook zou zij zich sterk hebben gemaakt voor de kwaliteitsverbetering ervan.
Knirim liet zich echter door dit alles niet ontmoedigen. Op 15 april 1928 onthulde Alexandre Millerand, voormalig president van Frankrijk en senator van Ome, in Vimoutiers een standbeeld van een ferme Franse boerin in traditionele klederdracht. Op een enorme stenen façade achter het beeld stond: 'A Marie Hard/ créatrice du fromage/ de camembert/ 1761'.
Eén persoon moet zeker geweten hebben dat dit niet helemaal klopte en dat was een zekere Roger. Die wordt namelijk in de geschiedschrijving van de camembert vermeld als de man die in 1910 op het idee kwam de camembert te bestuiven met Penicillium candidum, de oppervlakteschimmel die de kaas z'n specifieke witgele uiterlijk geeft. Tot dan toe was de camembert een zogeheten bleu. Eigenlijk had Knirim een standbeeld moeten oprichten voor Roger, want het was deze oppervlakteschimmel die zijn patiënten van hun maagklachten afhielp. Maar toen zich een kans voordeed om dit onrecht te herstellen, werd deze niet benut. Nadat het standbeeld in 1944 tijdens de geallieerde invasie was verwoest, werd in de jaren vijftig een replica onthuld, andermaal zonder de belangrijke bijdrage van Roger te vermelden.
Op 22 november 1955 nam de Franse regering een wet aan die een syndicaat van producenten in Normandië het recht gaf het etiket 'véritable Camembert' te voeren. Dit heeft niet kunnen verhinderen dat de kaas op grote schaal buiten Frankrijk wordt geproduceerd, onder meer in Duitsland, Denemarken en de Verenigde Staten. De geur van camembert is treffend geschetst door de Franse dichter Léon-Paul Fargue (1876-1947). Toen deze voor het eerst een camembert rook, zou hij verheerlijkt hebben verzucht: 'Gods voeten.' Niet duidelijk is of deze gebeurtenis plaatshad vóór 1910, toen de camembert nog een bleu was, of nadien.
Engels Camembert (1878); Duits Camembert, Frans camembert (1866).
Vivat's ency. 2 (1900) 1421; F. Sander Kaas (1968) 27-30; Ned. Larousse ency. 6 (1973) 465; Lorousse kaas ency. (1978) 42-43, 99-100; Dauzat Dict. étym. (1993') 117; Germa Dict. des éponymes (1993) 45; OED (1993'); Rey Dict. hist langue franç. (1994') 333.
