woordenboekje met allerlei korte gegevens; aantekenboekje
Ambrogio Calepio werd omstreeks 1435 nabij Bergamo in Italië geboren, als oudste zoon van graaf Calepio. Hij werd priester en trad in 1458 toe tot de orde der augustijnen. In 1466 trok hij zich terug in een klooster in Bergamo om zich geheel aan de studie van het Latijn, Grieks en Hebreeuws te wijden.
Zijn doel was een taalgids te schrijven voor de klassieke oudheid. Il Calepino, zoals hij werd genoemd, pakte het grondig aan. Hij bestudeerde Plato, Tacitus en andere klassieke schrijvers en werkte de eigentijdse woordenboeken systematisch door.
Op 5 juni 1498 ondertekende Calepino in Bergamo een contract met uitgever Dionigi Bertocchi. Afgesproken werd dat de familie Calepio de helft van de kosten zou betalen in ruil voor een percentage van de opbrengst - een afspraak die hun geen windeieren zou leggen. De oplage werd bepaald op 1600 exemplaren en in 1502, na ruim 36 jaar werk, verscheen het woordenboek onder de titel Ambrosii Calepini Bergomatis Dictionarium.
Het boek was in het Latijn geschreven en combineerde taalkundige met encyclopedische informatie. Hoewel het geen paginanummers had en wemelde van de drukfouten, werd het een enorm succes. Tussen 1502 en 1509 werd het maar liefst negen maal herdrukt. Calepino was nog jaren bezig met alle correcties en stierf niet lang nadat hij hiermee klaar was, eind 1509 of begin 1510.
Een ander woordenboek dat Calepino aan het schrijven was bleef na zijn dood onvoltooid. Zijn kloosterbroeders hadden hun handen vol aan het eerste werk. Niet alleen werd dit tussen 1509 en 1520 nog eens vijftien maal herdrukt, maar in 1533 verscheen ook een vertaling in het Italiaans. Later werden steeds meer talen toegevoegd en in 1590 verscheen in Basel een editie met niet minder dan dertien talen.
Calepino's naam was tegen die tijd al lang vereeuwigd. Reeds in 1534 vermeldde een Frans naslagwerk calepin voor 'woordenboek in het algemeen'. De Italianen noemden ieder zwaar of groot woordenboek een calepino, en essere un calepino betekende zoveel als 'vele talen kennen'. De Fransen gebruikten uitdrukkingen als mettez ceci sur votre calepin voor 'onthoudt het' en to bring anyone to his Calepin stond in het Engels voor 'iemand tot de uiterste grenzen van zijn kunnen brengen'.
Nadat Calepino's woordenboek eind 18de eeuw uiteindelijk in onbruik was geraakt, verwaterde de betekenis van calepin steeds verder. Een Nederlands woordenboek omschreef het in 1904 als 'eene verzameling van woorden, aanteekeningen, uittreksels tot eigen gemak en gebruik, een allerlei [...] thans meestal: zak- of aantekeningenboekje'.
Calepino moet zich in zijn graf hebben omgedraaid.
