(1952, uit het Frans) tweedelig damesbadpak
Op 1 juli 1946, om 9 uur 's morgens, brachten de Amerikanen bij het atol Bikini in de Stille Zuidzee een atoombom tot ontploffing. Het was de eerste proef met een atoombom die van tevoren was aangekondigd en de kranten stonden er bol van. De feiten waren dan ook indrukwekkend.
De Amerikanen wilden onderzoeken wat voor effect de ontploffing had op oorlogsschepen en opvarenden. Daartoe hadden zij zo'n negentig oorlogsbodems verankerd in de lagune van Bikini, dat in 1945 als mandaatgebied aan hen was toegewezen. De schepen waren volgepakt met oorlogstuig en proefdieren, voornamelijk ratten, varkens, geiten en schapen. De 161 Bikiniërs waren tegen hun zin overgebracht naar een ander eiland.
Bij de eerste proef werd de bom een paar honderd meter boven het water tot ontploffing gebracht. De materiële schade bleef beperkt, maar 'het verlies aan levende wezens', zo heet het ergens, 'was zeer aanzienlijk, doch niet algeheel'. Bij de tweede proef, die op 24 juli plaatshad, werd de atoombom onder water tot ontploffing gebracht. Hierbij ontstond een enorme waterpaddestoel.
Vier dagen na de eerste ontploffing, op 5 juli 1946, toonde danseres Micheline Bernardine op een modeshow in het Molitor-zwembad te Parijs de eerste bikini - een gebeurtenis die hijgend werd verslagen door onder andere de Herald Tribune: 'Why folks, that suit was so small that...'.
Het navelonthullende damesbadpak werd vrijwel gelijktijdig op de markt gebracht door twee Fransen. De Parijse ontwerper Jacques Heim (1899-1967) noemde het kledingstuk Atome, Louis Réard (1897-1984) koos voor bikini. Heim was indertijd een bekende ontwerper, Réard vrijwel onbekend. Réard was eigenlijk monteur, maar na de Tweede Wereldoorlog was hij gaan werken bij het kledingbedrijf van zijn moeder. Zijn ontwerp gold als zeer gewaagd, hoewel het minstens vier keer zoveel stof bevatte als de huidige modellen.
Waarom noemde Réard zijn badpakje bikini? Daarover lopen de meningen uiteen. Sommigen menen dat de Bikiniërs als eersten zo'n tweedelig zwempakje zouden hebben gedragen, maar dit is onjuist. Vergelijkbare badpakjes komen al voor op Minoïsche muurschilderingen van 1600 v.Chr. Volgens anderen koos Réard voor bikini omdat het Latijnse voorvoegsel bi, 'tweevoudig', zo goed van toepassing was op een tweedelig badpak. Rees (1991) gaat ervan uit dat Réard de bikini zo noemde naar de kleine omvang van het atol. Waarschijnlijker is echter Réard voor bikini koos omdat hij ervan uitging dat het badpakje zou inslaan als een bom.
Aanvankelijk was de bikini vaker op de voorpagina's te vinden dan op het strand. Maar in 1947 raakte de bikini in Frankrijk in de mode. De rest van Europa volgde in de jaren vijftig en zestig. In de Verenigde Staten mocht het zwempakje 'that revealed everything about a girl except her mother's maiden name' aanvankelijk niet op openbare stranden worden gedragen, maar omstreeks 1963, nadat het model enigszins was aangepast, werd de bikini ook daar buitengewoon populair.
Volgens het Winkler Prins jaarboek 1958 dook het woord in 1952 voor het eerst in het Nederlands op. Het zwempak wordt omschreven als 'een op de sterk explosieve atoombomproeven bij het eiland Bikini geïnspireerde naam voor een tweedelig, zeer weinig bedekkend damesbadpakje'. Met groot inzicht in het strandleven wordt erbij vermeld: 'Thans niet meer in de mode.' De meest aseksuele definitie is te vinden in de Grote Van Dale van 1961: 'tweedelig damesbadpakje bestaande uit gordel en bustehouder'.
Voor de Bikiniërs liepen de atoomproeven uit op een ramp. Pas in 1969 - 23 jaar na de eerste proeven - kregen zij toestemming terug te keren naar hun eiland, maar vanwege de radioactiviteit bleven sommige gebieden ontoegankelijk. Met het bedrijf van Louis Réard liep het ook slecht af: in 1988 ging het op de fles, na twee slechte zomers.
Engels bikini (1948); Duits Bikini (1946); Frans bikini (!946).
Oosthoek ency.• 3 (1948) 30-31; Winkler Prins• 4 (1949) 180; Van Nierop Nieuwe woorden
(1975) 27-28; Büch Eilanden (1981) 141-147; Küpper Wtb. d. deutschen Umgongsspr. 2 (1963) 70; NRCH 18.9.1984, & 19.12.1988; O'Hara Mode ency. (1989) 37; Lencek & Bosker Making Waves (1989) 90; Rey-Debove Dict. des anglic. (19902) 62; Vries & Tollenaere Etym. wdb. (199115) 83; Rees Phrase & Al/us. (1992) 38; OED (19932); Pfeifer Etym. Wtb. d. Deutschen (19932) 136; Germa Dict. des éponymes (1993) 29; Rey Diet. hist longue franç. (19942) 220.
