Ewoud Sanders woordenboeken

Ewoud Sanders (2019)

Gepubliceerd op 11-02-2019

asjeweine

betekenis & definitie

weggaan, ervandoor gaan; kapot; dood

In 1906 voor het eerst opgenomen in een Bargoense woordenlijst, De Boeventaal van Köster Henke. Köster Henke vermeldt het als asjewijne en als gasjewijnen voor ‘weggaan, er van doorgaan’. Als voorbeeldzin geeft hij onder meer: ‘Maak de schim asjewijne’ (‘verdonkeremaan de bewijzen’). Net als achenebbisj is asjeweine in een recordaantal vormvarianten aangetroffen, waarvan gasjewijne, kasjewijle, kasjewijne, kassiewijle, kassiewijne en sjewijne het vaakst voorkomen. Via het Jiddische hasjeweine (‘weg, verdwenen’) ontleend aan het Hebreeuwse hasjivenoe (‘doe ons terugkeren’). Dit is de aanhef van de liturgische tekst bij het wegdragen en aan het gezicht onttrekken van de wetsrol aan het eind van de joodse eredienst.

Min of meer vaste verbindingen zijn asjeweine gaan voor ‘weggaan’ of ‘doodgaan’ en

asjeweine maken voor ‘laten verdwijnen’.

In 1924 schreef Is. Querido in een essay over het Bargoens, dat in 1931 werd opgenomen in zijn boek Mijn zwerftochten door Jordaan en donker Amsterdam (p. 131):

Eigenaardig is echter dat de vreemde, vooral Hebreeuwsche of Jiddische uitdrukkingen vaak verschillend opgevangen en verwerkt worden. Zoo hoorde ik een misdadiger spreken van ‘gasjewijne’ (wat zeggen wil: uit de voeten maken of verdwijnen). Een andere, een jatter (dief) sprak van ‘assewijne’. Een derde, een tieijs-kraker (een brandkasten-inbreker) zei weer ‘hasjewijnoe’. En toch bedoelden ze het ééne Hebreeuwsche woord: hashibeina [hasjivenoe].

• Maar op ’t congres der S.D.P., / Toen men een zwakke poging dee, / Om daarop licht te laten schijnen, / Ging David ijlings hasjewijne. ¶ Albert Hahn, Moeder is de krant d’r al (1917), p. 9
• Ze zijn al es met z’n negenen geweest, maar Saartje en Reggie zijn asjewijne. ¶ Jan Mens, Mensen zonder geld (1940), p. 90
• ‘Zou die fijne meneer Soetono effe het lendewater krijgen, als Bassie asjewijne was!’ ¶ Piet Bakker, Kidnap (1952), p. 102. De schrijver verklaart de betekenis in een woordenlijst.