castreren van mensen
Waarom is abelardiseren op een gegeven moment uit de Nederlandse woordenboeken geschrapt? Tot aan de eeuwwisseling was het in tal van lexica te vinden. Ook moderne Franse woordenboeken negeren het, terwijl het eind vorige eeuw nog in de Parijse dieventaal werd gebruikt.
Abelardiseren betekent ontmannen. P. Weiland schreef in 1843 dat het woord 'schertsenderwijze' werd gebruikt, maar uit latere woordenboeken is die toevoeging verdwenen. Dat lijkt gepaster, want de ontmanning van Pierre Abélard was een uiterst serieuze zaak.
Abélard werd in 1079 nabij Nantes in Frankrijk geboren. Hij ontwikkelde zich tot de belangrijkste theoloog en wijsgeer van de twaalfde eeuw, maar zou nog bekender worden door zijn liefdesavontuur met Héloïse.
Abélard was 38 jaar oud en hoofd van de prestigieuze school van de Notre Dame toen kanunnik Fulbert hem vroeg om tegen kost en inwoning les te geven aan zijn nichtje Héloïse.
Héloïse was zeventien, mooi en talentvol. 'Weldra', aldus een 19de-eeuwse versie van het verhaal, 'ontvlamde in het hart van leermeester en leerlinge een felle liefdesgloed, en de wijsgerige bespiegelingen maakten plaats voor dichterlijke ontboezemingen.'
Daarna ging het in een razend tempo. Fulbert kwam erachter dat Héloïse zwanger was, waarop Abélard het meisje schaakte en in Bretagne in het geheim met haar trouwde. Fulberts wraak was doortrapt: hij liet Abélard oppakken en 'op schandelijke wijze verminken', waardoor Abélard volgens het canoniek recht uit die dagen geen aanspraak meer kon maken op de hoogste kerkelijke functies.
Zowel Abélard als Héloïse verdween vervolgens in het klooster. Nadat Héloïse door toeval in het bezit was gekomen van een brief waarin Abélard zijn 'lijdensgeschiedenis' uiteenzette, schreven de voormalige minnaars elkaar brieven, die later in talloze talen werden vertaald. Héloïse liet weten dat hun liefde de grootste gebeurtenis in haar leven was gebleven, Abélard sloeg een zakelijker toon aan.
Maar in de dood vonden ze elkaar weer. Abélard stierf op 21 april 1142 en op verzoek van Héloïse werd zijn lichaam begraven in de kapel van zijn eigen klooster.
Nadat Héloïse op 16 mei 1164 was overleden, werd zij in dit graf bijgezet. Aan het begin van de 19de eeuw werden de stoffelijke resten van de geliefden een paar maal verplaatst, tot ze in 1817 terechtkwamen op het kerkhof van Piere-Lachaise in Parijs. Met een monument ter nagedachtenis van hun tragische liefde.
