Het beginsel van de voorrang (ook wel „heerschappij” genoemd) van het EU-recht is gebaseerd op het idee dat in het geval van strijdigheid van een aspect van het EU-recht met een aspect van het recht in een EU-land (nationaal recht), het EU-recht voorrang heeft. Indien dit niet zo zou zijn, zouden de EU-landen hun nationale wetten zwaarder kunnen laten wegen dan primaire of afgeleide EU-wetgeving, waardoor de uitvoering van EU-beleid onwerkbaar zou worden.
Het beginsel van de voorrang van het EU-recht is in de loop van de tijd ontwikkeld in de rechtspraak (jurisprudentie) van het Hof van Justitie van de Europese Unie. Het is niet vastgelegd in de EU-Verdragen, maar er is een korte verklaring hierover aan het Verdrag van Lissabon gehecht.
In de zaak Van Gend en Loos tegen Nederlandse Administratie der Belastingen (zaak 26/62) heeft het Hof verklaard dat de door de Europese instellingen vastgestelde wetten moeten worden opgenomen in de rechtssystemen van de EU-landen, die verplicht zijn deze na te leven. Het EU-recht heeft dus voorrang op het nationale recht.
Andere voorbeelden van zaken waarin het Hof de voorrang van het Europees recht heeft bevestigd, zijn:
• Costa tegen ENEL (zaak 6/64)
• Internationale Handelsgesellschaft mbH tegen Einfuhr- und Vorratsstelle für Getreide und Futtermittel (zaak 11/70)
• Administratie van de Staatsfinanciën tegen de Naamloze Vennootschap Simmenthal (zaak 106/77)
• Marleasing SA tegen La Comercial Internacional de Alimentacion SA (zaak C-106/89)
In deze zaken verduidelijkte het Hof dat de voorrang van het EU-recht moet worden toegepast op alle nationale wetten, ongeacht of ze voor of na de betrokken EU-wet zijn vastgesteld. Nu het EU-recht voorrang krijgt boven het nationaal recht, moet het beginsel van de voorrang er dus voor zorgen dat burgers in alle regio’s van de EU op uniforme wijze door een EU-wet worden beschermd.
Er dient te worden opgemerkt dat de voorrang van het EU-recht slechts van toepassing is wanneer EU-landen de soevereiniteit hebben overgedragen aan de EU — gebieden zoals de eengemaakte markt, milieu, vervoer enz. De voorrang is evenwel niet van toepassing op gebieden zoals sociaal beleid en belasting.
De voorrang van het EU-recht wordt derhalve niet als absoluut beschouwd. Terwijl EU-verordeningen voorrang hebben op het nationaal recht omdat ze rechtstreekse werking hebben, hebben richtlijnen bijvoorbeeld geen voorrang, tenzij ze zijn omgezet in nationaal recht en van toepassing zijn.
Zie ook
• Hof van Justitie van de Europese Unie
• Europese rechtsinstrumenten
• Hiërarchie van de normen van de Europese Unie (EU)
• Verdragen
• Het primaire recht van de Europese Unie (samenvatting)
• Afgeleid recht (samenvatting)
• Verordeningen van de Europese Unie (samenvatting)
• Richtlijnen van de Europese Unie (samenvatting)
