De Europese Unie (EU) werd in 1958 opgericht bij het Verdrag van Rome. Het idee de EU op te richten kent al een lange geschiedenis van opeenvolgende wijzigingen van de Verdragen.
De EU is zowel een politiek project als een juridische organisatie.
Zij is een politiek project dat de wil van de EU-landen weerspiegelt om „een Unie tot stand te brengen van een steeds hechter verbond tussen de volkeren van Europa, waarin de besluiten in zo groot mogelijke openheid en zo dicht mogelijk bij de burger worden genomen” (artikel 1 van het Verdrag betreffende de Europese Unie).
Hiertoe heeft de EU een aantal doelstellingen opgezet:
• de vrede, haar waarden en het welzijn van haar volkeren te bevorderen;
• haar burgers een ruimte van vrijheid, veiligheid en recht zonder binnengrenzen te bieden;
• een interne markt tot stand te brengen, waarin de duurzame ontwikkeling van een evenwichtige economische groei en prijsstabiliteit zijn gegarandeerd; de ontwikkeling van een sociale markteconomie met een groot concurrentievermogen gericht op volledige werkgelegenheid en sociale vooruitgang, bescherming van het milieu en stimulering van wetenschappelijke voortuitgang;
• de bestrijding van sociale uitsluiting en discriminatie en het bevorderen van gelijkheid tussen mannen en vrouwen, solidariteit tussen de generaties en de rechten van het kind;
• economische, sociale en territoriale samenhang tussen de EU-landen bevorderen;
• de rijke verscheidenheid van cultuur en taal van de lidstaten eerbiedigen en het Europese culturele erfgoed beschermen;
• een economische en monetaire unie instellen met de euro als munteenheid;
• in de betrekkingen met de rest van de wereld, handelt de Unie op basis van haar waarden en internationale wetgeving en draagt zij bij tot de vrede, de veiligheid, de duurzame ontwikkeling van de aarde, de solidariteit en het wederzijds respect tussen de volkeren en de bescherming van de mensenrechten.
De EU is gegrondvest op waarden: eerbied voor de menselijke waardigheid, democratie, gelijkheid, de rechtsstaat en de mensenrechten.
De EU is herkenbaar aan haar symbolen: een vlag (twaalf gouden sterren op een blauw veld), een volkslied („Ode aan de vreugde” van Ludwig van Beethoven), een devies („Eenheid in verscheidenheid”), een munt (euro) en een feestdag (de Dag van Europa, 9 mei).
De EU is ook een juridische organisatie gegrondvest op het Verdrag betreffende de Europese Unie en het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie. EU-landen kennen bevoegdheden toe aan de EU om doelstellingen die ze gemeen hebben te bereiken. De „communautaire methode” wordt toegepast op al het beleid dat onder de EU-bevoegdheden valt, met uitzondering van:
• de politiële en justitiële samenwerking in strafzaken waar de EU-landen bij wet over het recht van initiatief en het recht op beroep bij de Europese Raad beschikken;
• het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid waar de intergouvernementele methode doorslaggevend is.
De Unie beschikt over één institutioneel kader (bestaande uit het Europees Parlement, de Europese Raad, de Raad en de Europese Commissie, het Hof van Justitie, de Europese Centrale Bank en de Europese Rekenkamer). Met het Verdrag van Lissabon heeft de EU rechtspersoonlijkheid gekregen.
Zie ook
• Communautaire en intergouvernementele methoden
• EU-recht
• Europese instellingen
• Verdragen
• Portaal voor de instellingen van de Europese Unie: hoe de EU werkt
