In de vijftiende en zestiende eeuw doken er, vooral in de taal van de geneeskunde, allerlei benamingen op voor syfilis, zoals de ‘artycke van Napels’ (eigenlijk: de jicht van Napels. De term
komt o.a. voor in een klucht van Cornélius Everaert uit 1528 ) of de ‘Napelsche koorts (ziekte)’ (een uitdrukking die o.a. door Erasmus werd gebruikt). Volgens een overlevering zou een Frans leger in 1495 in het gebied van Napels door deze ziekte zijn aangetast. Italianen en Britten kaatsten echter de bal terug naar hun vijand en spraken over de Franse* ziekte, een uitdrukking die ook bij ons in zwang raakte, net als Venuskwaal*. Ook de benaming Spaanse* kraag was destijds populair. Andere veel voorkomende aanduidingen voor syfilis zijn es* en sief*. Een medische term is lues*. Fransen gebruikten de uitdrukkingen ‘coup de pied de Vénus’; ‘mal de Naples’, ‘gros lot’ of gewoon ‘la maladie’. Zij baden ook: ‘Dieu nous garde des Allemands et de la maladie des Français.’ Engelssprekenden hadden het over ‘French ache’, ‘French disease’, ‘French fever’ of ‘Napolitan favour’. Duitsers noemen het ‘Französenkrankheit’ of gewoon ‘Französen’. Destijds bestond een populaire tactiek erin deze schandelijke ziekte te camoufleren door de schuld te geven aan buitenlanders, vooral dan aan degenen die afkomstig waren uit landen met een reputatie van Latijnse wellust.
en... plage,... ende was gecomen van Napels, die dye Franchoysen vandaer neder inden landen brochten.... Ende dese... plaghe wert ghemeenlic genoemt Sint lobs plaghe of siecte oft die Napelsse ofte Spaense pocken, Die Cronijcke van Hollandt enzovoort.
Divisie-Kroniek, 32ste Div., 12de cap. (over 'tjaar 1497), geciteerd in WNT
Scamel Ghemeente leifde jn oncuusheyt Als cooplieden heeren, ofte sulcke stapels Ende noch zoude, ten dede I. Wat dynghe? T. Dartycke van Napels Mids faute dargent, maken hem dies vervaert.
Corn. Everaert: Spelen van -. ca. 1328, geciteerd in het WNT
