gemeente in het centrum van Noord-Brabant, ten Oosten van Tilburg gelegen, omvattende naast het dorp Moergestel een aantal buurtschappen en gehuchten, t.w. Broekzijde, Heikant, Heiligeboom.
Heuvelstraat, Hild, Den Opslag (ged.). Stokske. Vinkenberg en Zelt. Moergestel telt 5406 inwoners (1985) en heeft een oppervlakte van 2797 ha. Het maakt deel uit van het Stadsgewest Tilburg en grenst aan de gemeenten Oisterwijk, Oirschot, Oost-, West- en Middelbeers, Diessen. Hilvarenbeek en Berkel-Enschot.Wapen: In blauw het beeld van de H. Johannes de Doper, met hoofd in handen, van goud. vergezeld ter weerszijden van een schildje van goud; het rechterschild gevierendeeld door een blauw streepkruis: I en IV een leeuw; II en III een stronk; alles van blauw; het linker schildje beladen met 3 hoorns van blauw (1817).
Geschiedenis: Moergestel wordt voor het eerst in geschiedkundige bronnen genoemd in 1147 en in een akte uit 1186, waarin de paus goederen van het St. Jans-kapittel van Luik in die plaats onder zijn bescherming nam: Gestel met onderhorigen. In 1334 werden de goederen overgedragen aan de Abdij van Tongerlo, wat het begin zou vormen van een band, die eeuwenlang behouden bleef. Tot diep in de 19de eeuw werden de pastoors van Moergestel. de parochie van St. Johannes de Doper, benoemd door de abt. Ook de meeste pastoors waren abdijheren van Tongerlo.
Op wereldlijk gebied was Moergestel een heerlijkheid. die aan het adellijk huis Van Gestel toebehoorde. Bekend zijn uit het begin van de 14de eeuw Willem en Johan van Gestel als heren van deze heerlijkheid, die door vererving in handen kwam van de adellijke Beerte van de Dorpe. In 1347 droeg zij haar Gestelse goederen over aan de hertog van Brabant, die deze haar in leen teruggaf. Op deze wijze werd Moergestel een leenheerlijkheid, die onder bescherming stond van de Brabantse hertog. In 1384 was het leengoed een bezitting van Johan van der Leek. heer van Breda. In de 16de eeuw was de heerlijkheid in handen gekomen van baron Schets van Grobbendonck. terwijl de graven van U’rsel uit de zuidelijke Nederlanden haar bezaten in de 17de en 18de eeuw. De meeste heren verbleven niet persoonlijk in deze heerlijkheid maar lieten het bestuur over aan de drossaard en de schepenbank, die door hen werden benoemd.
Moergestel kende wel twee adellijke huizen, het kasteel Nieuwenho,. waarvan de laatste resten in 1966 werden gesloopt. Het werd in 1840 aangekocht door de Zusters van Liefde, de congregatie van Onze Lieve Vrouw Moeder van Barmhartigheid, ook wel de Zusters van Tilburg genoemd, aanvankelijk voor de vorming van novicen, later als rustoord.
Het andere adellijke huis is Hoogenhuizen. aan de weg naar Oirschot. Op het terrein van het huidige landhuis zijn nog sporen aanwezig van de vroegere kasteelaanleg.
In 1388 werd het dorp door Gelderse troepen platgebrand, later in 1542 werd het door de branders van Maarten van Rossum gebrandschat en geplunderd. De kerk werd in 1584 in de as gelegd. Het duurde tot 1609 voordat zij weer was opgebouwd. Niet zo lang daarna, in 1648. moesten de katholieken hun kerk aan de protestanten afstaan. Het zou tot 1811 duren voordat zij de St.
Jan de Doper-kerk weer in hun bezit kregen, nadat zij eerst hun toevlucht hadden moeten zoeken in schuil- en sehuurkerkjes. De oude kerk werd in 1930 afgebroken, maar de toren, die uit omstreeks 1500 stamt, bleef behouden. In 1931 werd daar een nieuwe kerk, naar ontwerp van architect H. W. Valk. tegenaan gebouwd. De kerk bezit nog 16deeeuwse beelden van St.
Jan de Doper. St. Rochus en St. Ermelindis en beelden van kerkvaders uit het begin van de 19de eeuw.
Middelen van bestaan: Moergestel is vanouds een landbouwdorp. Er kwamen wel enkele schoenmakerijen op. vooral na de Franse tijd. toen de schoen- en leerindustrie enige opleving vertoonde. Daarnaast beschikte Moergestel over een bierbrouwerij en een water- en windmolen. Er zijn nu nog enkele schoenfabrieken.
Monumenten: De kerk uit 1931 heelt een 16deeeuwse toren: het Broothuys (1777) op oudere fundamenten: Kempisch dorphuis (1665): gesloten standerdmolen, in 1860 naar deze plaats overgebracht. Landhuis Hoogenhuizen (19de eeuw). Oude pastorie. De gemeente heeft veel natuurschoon: Staatsnatuurreservaat Helsbroek (3 ha), de Kerkeindse Heide (100 ha), het landgoed De Oude Hondsrug (100 ha) en veel vennen, w.o. het Kolkven. het Rietven en het Putven. Overheidsinstellingen e.d.: gemeentehuis. Raadhuisstraat 21: politiebureau.
Kloosterlaan 2: postkantoor. Kloosterlaan 6: waterschap, De Dommel. Molenpad 8. Boxtel.
Nutsbedrijven: gas: Intergas Oosterhout: water: Waterleidingmij Oost-Brabant. Den Bosch; elektriciteit: PNEM. Den Bosch.
Onderwijs: Moergestel heeft drie basisscholen. Sportaccommodaties: Sporthal De Vonder; voetbal-, softbal- en honkbalvelden: tennisbanen.
