rivier in Brabant, waaraan Breda zijn ontstaan dankt en die een grote bijdrage heeft geleverd in de ontwikkeling van dit gewest; oudere namen voor de rivier zijn Marck, Merck, Mercke en Marcq. De oorsprong van de Mark ligt bij het gehucht Koekoek onder Merksplas in België; via Merksplas gaat de Mark naar Wortel, waar de Zuidermark en de Mark samenkomen.
In België monden de Parrebeek. Oude Goorbeek, Bergloop, Heesbeek, Boschbeek, Kcierschutsebeek. Dolsche Beek, Baanloop, de Beek. Hollandse Loop, Mermans Loop en Merksche Schouwloop in de Mark uit. Bij Meersel-Dreef. waar de grenspaal uit 1843 stamt, komt de Mank in Brabant, waar de Strijense Beek. de Galderse Beek, de Chaamse Beek en de Bavelse Lei er in uitkomen. Vanaf de oorsprong tot Breda bedraagt de lengte + 50 km.
Hier komen Mark en Aa. of Weerijs geheten, samen en wordt water aangevoerd van de Welhagensche Beek, de Kleyne Beek, van de Kleine en Groote Aa, Henxbroek Beek. Lester Beek. Blauwputtenloop, Heyhoefloopken en Schrobbenloop.Ten noorden van Breda liggen de Leurse Haven en de Laaksche Vaart; bij Dintelsas tenslotte komt het water terecht in het Volkerak. De totale lengte van de Mark is 68 km. Bij Mecrseldreef ligt een korenmolen uit 1768, die nog steeds in gebruik is; daar komen drie stromen bij elkaar: De Mark, de Oude Mark en de Heerlese Loop. Volgens een legende zouden bij Hoogstraten, ten zuiden van Minderhout. Noormannen over de Mark hebben gevaren, waar vanuit een burcht langs de rivier geregeld strooptochten zouden zijn gehouden.
De scheepvaart speelde in vroeger tijden een belangrijke rol; vanuit Breda werden goederen per schip vervoerd en deze stad was tevens vissersplaats. De Mark zou tot het jaar 1039 in zijn geheel Aa hebben geheten, maar omdat graaf Raginer zijn graafschap Strijen in twee delen splitste, werd de rivier grensafscheiding (mark), vandaar de naamsverandering.
De Bovenmark stroomt door tot 4e Bredase singels en werd in de jaren zestig gekanaliseerd met als gevolg dat de stroomsnelheid van de Mark groeide. In het Markdal liggen fraaie boerderijen, evenals het achttiende eeuwse kasteel Bouvigne en een landhuis aan de Ulvenhoutselaan, waar de koninklijke marechaussee is gelegerd.
Veel ludieke bruggetjes sieren de stad; het Hirdusbruggetje bij de Marksingel, het Kippenbruggetje. de Scheelebrug, de Duivelsbrug, waar de stadstuinen over het water hangen en voor een magnifiek aanzicht zorgen; de Tolbrug, waar achter de Bredase Haven lag, waar nu nog de Visserstraat en het vishalletje aan herinneren. Twee kanaaltjes werden gegraven om de rivier de Aa naar de Mark te geleiden, de Donk en de Gampel; die verbinding is er nu echter niet meer.
Vanaf de haven wordt de rivier goed bevaarbaar; zelfs voor schepen tot zeshonderd ton, doch hoe zuidelijker men komt hoe smaller het riviertje wordt. Breda ligt op de grens van de toeristische en de economische Mark.
De Mark had vroeger ook strategische betekenis; bij Terheyden lag de Spinolaschans. van waaruit de scheepvaart kon worden gecontroleerd. In 1590 maakte schipper Adriaan van Bergen gebruik van de Mark om met zijn turfschip van Zevenbergen naar Breda te varen en zodoende de Spanjaarden te verrassen. Op de splitsing van Mark en Mark-Vlietkanaal ligt de grote suikerfabriek van Stampersgat. het economische hart van agrarisch WestBrabant. Genoemd kanaal werd in 1983 officieel geopend en vormt de verbinding van de Roosendaalse Vliet met de Mark. Voor de suikerfabricage wordt jaarlijks aan scheepvaart 1.1 miljoen bruto registerton geboekt. Bij het eindpunt van de Mark. bij Dintelsas bevindt zich een oude draaibrug, die nog met de hand wordt bediend; de sluis bij Dintelsas dateerde uit de Franse tijd (1808). deze verdween echter in 1810 om plaats te maken voor een nieuwe sluis in 1830; de sluizen van nu zijn de Manderssluis die uit 1966 stamt en de spuisluis uit 1980.
Er wordt per dag +/10 miljoen kub water gespuid. Dit zal nog toenemen als in het kader van de Deltawerken het Volkerak onderdeel wordt van het Zoommeer.
Bron: De Stem. 2. 7 en 9 aug. 1984.
