gemeente in Zuid-Oost-Brabant, tussen Eindhoven en Weert. Ze omvat behalve de hoofdplaats Heeze een veertiental buurtschappen en gehuchten, waaronder Euvelwegen, Ginderover, Heezerenbosch, Kreil, Kruis, Oude Kerkhof (waar al rond 800 een kerk moet hebben gestaan), Oude Molen, Rul, Strabrecht en Ven.
Heeze telt 8585 inwoners (1984) en is 3892 ha groot. Ze is een van de drie landelijke gemeenten binnen de Agglomeratie Eindhoven. Heeze grenst aan de gemeenten Mierlo, Maarheeze, Valkenswaard, Westerhoven, Waalre en Geldrop.
Wapen', in blauw een geplante boom van goud met aan de takken hangende een schildje van goud, beladen met drie blauwe hoorns; in het schildhoofd een zespuntige ster van goud (1817). Het kleine wapenschild herinnert aan de tijd. dat de heerlijkheid een bezit was van de Van Hornes.
Geschiedenis: Over de herkomst van de naam Heeze lopen de meningen uiteen. Een van de lezingen is dat de naam het woord hees bevat dat afgeleid zou zijn van het oudhoogduitse haisi, hetgeen bos van laag hout of kreupelhout betekent. Dit is inderdaad aannemelijk daar vroeger nagenoeg de gehele Meijerij met kreupelhout was begroeid. Hetzelfde woord komen we tegen in Milheeze en Maashees.
Dat laatste wordt ook gebruikt in een andere, meer romantische verklaring, die een verband wil leggen tussen de heesnamen en Romeinse wegen. Dan zou de naam dus op hoge ouderdom wijzen, nl. uit het midden van de 5de eeuw' of zelfs nog daarvoor. Heeze vormde eertijds met Leende en Zesgehuchten een heerlijkheid die van 1285-1615 in het bezit was van de grafelijke familie Van Home en in 1760 eigendom werd van het geslacht Van Tuyll van Serooskerken.
In 1648 ging de grote kerk van Heeze over in handen van de protestanten; op 13 juli hield Abraham Rodenborghs er zijn eerste predikatie. Het aantal hervormden was echter zo gering dat de kerk al spoedig aan het vervallen was. Ondertussen hielden de katholieken hun godsdienstoefeningen in de zgn. vrije gebieden, in grens- en schuurkerken. Na gedurende ruim anderhalve eeuw gehuisd te hebben in de provisorische kerken, kan in 1833 een Waterstaatskerk in gebruik worden genomen.
Een prachtig erfstuk uit de Middeleeuwen is het slot Eymerick, nu deel van het 17de-eeuwse kasteel van Heeze, een schepping van de befaamde Pieter Post, bouwmeester van Frederik Hendrik. Dit aan de Kleine Dommel gelegen imposante gebouw stamt uit de jaren 1660-1665 (gerestaureerd in 1960); de lagere bijgebouwen dateren uit de eerste helft van de 18de eeuw. In het kasteel bevinden zich o.a. een naar Romeins voorbeeld gebouwde badkamer met een peervormig bassin en enkele fraaie Franse gobelins.
Het oude agrarische karakter van Heeze is vooral terug te vinden in de buurtschappen Euvelwegen, Heezerenbosch, Kerkhof en Rul, waar zich nog uit de 17de eeuw daterende boerderijen van het zgn. langgeveltype bevinden.
Het meest eigene van de gemeente Heeze is haar natuurschoon. Zowel ten oosten als ten westen van de langgerekte dorpskern Heeze liggen grote natuurgebieden, waarvan de belangrijkste zijn de Strabrechtse Heide, een heuvelachtig natuurreservaat met struik- en dopheidevelden en een aantal vennen, de heerlijkheid Heeze en Leende (800 ha) en de Negentig Bunder (80 ha).
Bevolking: Heeze is vooral een woongemeente die gestaag groeit. Tussen de jaren 1950-80 verdubbelde het inwonertal. Nieuwe woonwijken zijn De Weibossen, De Engelse Tuin en De Nieuwe Hoeven, de laatste moet voor 1990 1400 woningen tellen. Over het algemeen is er sprake van gemengd bedrijf, boom-, bloem- en champignonkwekerijen. Er is enige industrie (textiel-, metaal- en houtbedrijven, muziekinstrumenten en voedingsmiddelen).
Heeze heeft zowel over de weg als over de rail uitstekende verbindingen, o.a. met Eindhoven en Weert. Noordelijk van Heeze loopt de autosnelweg A67 en ten westen ervan de A2. In de noord-zuid richting doorsnijdt de spoorlijn Maastricht-Amsterdam de gemeente, waar in 1976 een station kwam.
Er zijn twee parochies, St. Martinus en H. Johannes Evangelist. De hervormde gemeente heeft de beschikking over een kerk in de Kapelstraat.
Op het landgoed Kempenhaeghe is een epilepsiecentrum gevestigd, de Kapellerput is een vormingscentrum. Tijdens de eerste wereldoorlog was Heeze een toevluchtsoord voor ooglijders, omdat hier de zgn. „ogendominee”, Johannes Leonardus Arnoldus Cremer, was gevestigd.
Monumenten: Kasteel van Heeze uit 1660-1665 en in 1960 gerestaureerd. Ronde stenen beltkorenmolen St. Victor, ca 1852; langgevelboerderijen in Strabrecht, Kreyl, Oude Kerkhof; oude kasteelboerderijen, ijskelder bij het kasteel, De Zwaan, klokgevel uit ca 1700. Overheidsinstellingen e.d.: gemeentehuis, J. Deckersstraat 2; rijkspolitiebureau, Burg. Coxlaan 1; postkantoor, J.
Deckersstraat 29. Nutsbedrijven', gas: Gasbedr. Eindhoven; water: Waterleidingmij. Oost-Brabant, Burg. Coxlaan 2; elektriciteit: PNBM, Laan der Vier Heemskinderen 57, Geldrop; station NS, De Laarstukken 3.
Onderwijs: Er zijn vier scholen voor basisonderwijs, een school voor buitengewoon onderwijs en een huishoudschool.
Sportaccomodaties: Heeze beschikt over een sporthal, een midgetgolf- en kegelbaan en een beugelbaan, er is verder een tennishal en een openlucht zwembad De Smelen.
Op de laatste zondag in augustus wordt de Brabantse Dag met een optocht gehouden. Bron: Heeze een heerlijkheid in Brabant (1963); Korte informatie over de gemeente Heeze (1982).
