in de tijd van de Hervorming de naam van de vervolgde protestantse gemeenten in de zuidelijke Nederlanden. Na de Afscheiding (zie aldaar) een kerkgroepering die weigerde bij de regering een erkenning aan te vragen, wat anderen wel deden (1839).
In 1869 sloten de meeste gemeenten zich aan bij de Christelijke Gereformeerde Kerk. De meeste andere vormden samen met de Ledeboerianen in 1907 de Gereformeerde Gemeenten, maar er bestaan nog steeds enkele Gereformeerde Gemeenten onder het Kruis.
