Encyclopedie van Noord Brabant

Anton van Oirschot (1985-1986)

Gepubliceerd op 20-10-2020

EMPEL

betekenis & definitie

dorp in Noord-Brabant, aanvankelijk gemeente Empel en Meerwijk, aan de Maasdijk; in 1970 bij gemeente ’s-Hertogenbosch gevoegd; Empel werd reeds genoemd in 814 in een oorkonde als Emple; grenzend aan Meerwijk, Engelen, ’s-Hertogenbosch en Rosmalen, Driel en Hedel; voornamelijk kleigrond met enkele zandgronden, aan Maas en Dieze gelegen. Tot de oude gemeente Empel en Meerwijk behoorden het fort Crevecoeur, gehucht Diezekant, het Slot en een deel van de buurt Gewande.

Aanvankelijk visserij en veeteelt, later ook akkerbouw sedert sluiting van de Beerse overlaat. Er was ook enige sigarenindustrie.In de tweede wereldoorlog lag Empel zeven maanden lang in de frontlijn, waardoor het dorp zwaar werd verwoest en in de buurt Het Slot verder werd herbouwd.

Empel werd bekend om het Wonder van Empel uit de 16e eeuw, toen hier een ongeschonden schilderij van de H.Maagd werd gevonden bij de aanleg van versterkingen. Het doek is later naar Spanje overgebracht. Het wonder is in de kerk uitgebeeld door Leon Wiegman. De moderne kath.kerk heeft kruiswegstaties van Egbert Dekkers en een kruis van Albert Termote; beeldhouwwerk van Frans van der Brugt. Recreatie: hengelen in de Maas en de wielen. Legende: De heksen van Empel Empel is volgens de volksverhalen eeuwenlang geplaagd door nogal veel heksen, die maar niet ophielden de kwade hand op iemand te leggen, zodat die mens ongeneselijk ziek werd en langzaam wegkwijnde; ze maakten duivelspoeders, ze veroorzaakten veepest, beheksten kinderen, toverden mensen vast zodat ze zich niet meer konden verroeren, beheksten koeien, zodat de melk onbruikbaar werd, waren de schuld van muizenplagen en veranderden zichzelf in katten en raven, zodat ze geniepiger konden optreden. De namen van de ergste heksen in Empel waren bekend en als iemand nu maar een ploegijzer gloeiend heet maakte en dan plechtig de namen van die drie kwaadaardige heksen uitsprak, dan verdwenen ze op dat moment.

Een andere heks in Empel had een spin in zich, die de oorzaak was van de hekserij. Toen deze heks een keer lag te slapen, heeft iemand uit Empel echt gezien, dat de spin uit haar mond kroop om zelfs door te gaan met heksen, terwijl de heks sliep.

Er was ook een heks in Empel, die zich kon om toveren in een haas, en hoe er ook op deze heks werd geschoten, de beste jager kon haar niet raken.

Een andere heks in Empel hield een café. Als een boer daar voorbij moest, liepen de wielen van zijn kar vast en dan kwam de heks naar buiten en zei: „As ge d’r deur wilt moet ’r enne vatten.” Pas als de boer dat had gedaan, was er weer beweging in de wielen te krijgen. Anders lukte het niet.

Bron: Witkamp’s Aardr.Wb., 1890: P. Bins: Toer.gids 1965: J. Sinninghe.