gemeente, bestaande uit Deurne en de kerkdorpen Liessel, Vlierden, Neerkant en Helenaveen, met de gehuchten Baarschot, Belgeren, Breemortel, Groot-Bruggen, Groote Bottel, Halte, Hanenberg, Heieind, Heimolen, Heitrak, Kamp Vreekwijk, Kerkeind, Klein Bruggen, Kleine Bottel, Kuiert, Merlenberg, Molenhof, ged. Pannenschop, Schans, Schelm, Schooteind, Schouw, ged., Vloeieind, Voorste Beersdonk, Voort en Vreewijk.
Deurne telt 28.079 inwoners en is 11.800 ha groot (1983).
Omgrenzing: ten noordoosten van Eindhoven (28 km) en tussen de Brabantse gemeenten Helmond (11 km), Bakel en Asten en de Limburgse gemeenten Venray, Helden, Horst, Meijel en Sevenum. Deume is de grootste gemeente van Noord-Brabant met een oppervlakte van 11.800 ha en een der grotere van Nederland.
Wapen: in sabel drie drielingsbalken van goud met drie Sint Andrieskruisjes van keel, naast elkaar. Achter het schild met op de linkerarm daarop steunende, de figuur van St.Willibrordus met aangezicht en handen van natuurlijke kleur, gekleed in bisschoppelijke toga van sabel waaroverheen een misgewaad (platena) van keel, afgezet met goud, houdende in de rechterhand het model van een kerkgebouw met toren van natuurlijke kleur en in de linkerhand een gouden kruisstaf (1928).
Geschiedenis: Deurne is een der oudste dorpen van de Meierij. Het was reeds bekend toen St. Willibrord hier het christendom predikte, in 721.
Vermoedelijk werd het dorp genoemd naar een adellijk geslacht van die naam. Het werd in 1397 als heerlijkheid verpand met lage en middelbare jurisdictie. In 1559 werd dat uitgebreid met het hoge rechtgebied in deze heerlijkheid. Reeds in 1308 is er sprake van de ridders van Dorne. In 1312 woonde Nicolaas van Dorne de statenvergadering van Brabant in Cortenbach bij. Er is al een tweede kasteel in Deurne in 1462.
Jan Gevaerts, zoon van Doerne deed het Klein-Kasteel over aan Ywan de Mol en liet voor zichzelf een nieuw kasteel bouwen. Naast Slot Peelland of het oud-kasteel, waarvan nog een toren over is, wordt melding gemaakt van het nieuw- of groot-kasteel, oorspronkelijk een gotisch slot, dat echter al in 1511 door de Geldersen in brand werd gestoken. In 1599 zou het gedeeltelijk door de Spanjaarden worden geplunderd. Het kasteel was toen in het bezit gekomen van het geslacht Van Wittenhorst, door huwelijk. Daarna kwam het, eveneens door huwelijk, aan de baronnen Van Pallant. Omstreeks 1650 werd Deurne een statendorp.
De hoge heerlijkheid kwam in 1660 in handen van Rogier baron van Leefdael, die reeds het kasteel bezat, en die tot het protestantse geloof was overgegaan. Het kasteel werd in 1759 verkocht aan Theodorus de Smeth. Het kasteel werd het laatst bewoond door Philips baron De Smeth van Deurne. Bij de bevrijding in 1944 werd het kasteel zo beschadigd, dat van restauratie werd afgezien. De ruïne werd door de gemeente aangekocht. Ook en met name in Deurne werd in 1648 de katholieke godsdienst verboden en de kerken ontnomen. Een groot strijder tegen die onbillijkheid was pastoor Gerardus Jacobus.
Het bestuur van Deurne, waaronder ook Liessel, Heidijk en Meesdijk ( = Neerkant) en Zeilberg ressorteerden, onderging tot eind 18e eeuw bijna geen veranderingen. Belangrijk waren de schout, na 1648 drossaard genoemd, schepenen, de burgemeesters voor het beheren van de dorpskas, de secretaris, de H.Geest- of armmeesters. Na 1811 treden wijzigingen op toen er een gemeentelijke bestuurlijke organisatie ontstond.
Industrie: Voor de Tweede Wereldoorlog was Deurne een typische plattelandsgemeente, waar de helft van de mannelijke beroepsbevolking in de land- en tuinbouw werkzaam was. Door mechanisatie werden vele werknemers in deze sector gedwongen andere werkgelegenheid te zoeken. Momenteel zijn alleen de vier kerkdorpen Liessel, Vlierden, Neerkant en Helenaveen nog agrarisch gericht. Het gemeentelijk industrieterrein in de onmiddellijke nabijheid van de spoorweg omvat 50 ha (1983). Hier heeft zich ook de oudere industrie geconcentreerd. Toekomstig bedrijventerrein Leembaan en de Zuidelijke Uitbreiding beslaan ongeveer 25 ha.
Onderwijs: Op onderwijsgebied zijn alle voorzieningen aanwezig. Naast kleuter- en lager onderwijs en een MLK school zijn er een gymnasium, atheneum, HAVO, MAVO, landbouwen technische school. Er is een beroepenschool en een muziekschool. In Deurne is het Nederlands Hippisch Centrum gevestigd met een hippische beroepsopleiding.
Recreatie: Er zijn vele sportverenigingen, carnavalsverenigingen, dansgroepen, een fotoclub, gilden, heemkundekring, hobbyclubs. Kunstcentrum, muziekverenigingen, kaartclubs, zangverenigingen e.d. Er is ook een museum. De Wiegen De Peel- en de Maasroute beginnen en eindigen in Deurne.
In Vlierden is een camping met vakantiehuisjes.
Monumenten: Ruïne kasteel Deurne, Haageind; omstreeks 1460 gebouwd. In 1944 op muurwerk na verwoest bij de bevrijding. Bij deze ruïne staat het dinghuis. neerhuizing met 16e-eeuws houtskelet. uitwendig 17e-eeuws.
Het Klein Kasteel, slot Peelland, bestaat uit een vierkant torenvormig middengedeelte, van oorsprong 14e-eeuws, verbouwd in de 17e en uitgebreid in de 18e eeuw.
Restanten van een waterradmolen uit de 17e eeuw, nabij het kasteel.
Ned.Hervormde kerk, gebouwd in 1815; RK kerk van St.Willibrordus aan de Markt. Omstreeks 1460 werden het koor en het transept gebouwd aan een ouder schip en een vlak opgaande toren uit omstreeks 1400. Gotische kruisbasiliek.
Groot landhuis aan Kerkstraat 17, 1852 blijkens gedenksteen. Boerderijen van Noordbrab. langgeveltype uit 1716 en 1804.
Molens: ronde stenen bergkorenmolen uit 1890; in Zeilberg: achtkante bergkorenmolen Marie-Antoinette (bouwjaar onbekend); in Liessel; ronde stenen bergkorenmolen De Volksvriend uit 1903 en in Vlierden: ronde stenen bergkorenmolen uit 1848.
Bekende personen: Aaltje Noorderwier-Reddingius. concert-zangeres in 1868 in Deurne geboren; Hendrik Ouwerling, kwam als onderwijzer naar Deurne. publiceerde vele historische werken over deze streek; Antoon Coolen. woonde en werkte lange tijd in Deurne; Hendrik Wiegersma, was sinds 1917 werkzaam als arts in Deurne; pastoor Roes, emancipator van de boeren; Otto van Rees, kunstschilder, woonde in jaren ’20 op klein kasteel; dr. Huub van Doorne, oprichter en directeur van het DAF-concern: Toon Kortooms, auteur; Jules de Corte, zanger.
De gemeente Deurne is aangesloten bij het Streekorgaan Gewest Helmond en bij de NV Induma, Intergemeentelijke Maatschappij tot de bevordering van de industriële bedrijvigheid in zuid-oost-Brabant.
Overheidsinstellingen e.d.: gemeentehuis Pastoor Jacobsstraat 41; Arbeidsbureau Deurne, Zandbosweg 127; hoofdbureau rijkspolitie Zandbosweg 125; hoofdpostkantoor Posthoek 2, Deume; postkantoor Vlierdenseweg 190, Vlierden. postkantoor Tramweg 1, Liessel; postagentschap Oude Peelstraat 53. Helenaveen.
Waterschap De Aa; Gemeentemuseum De Wiegen NS-station, Spoorlaan, Deurne. Ziekenhuis: St.Willibrordus. streekziekenhuis met 160 bedden;
Onderwijs: acht kleuterscholen; 9 scholen met een dependance voor basisonderwijs; vijf scholen voor voortgezet onderwijs, waaronder een scholengemeenschap en een gymnasium, alle te Deurne; twee kleuterscholen en twee lagere scholen te Liessel; een kleuter- en een lagere school te Helenaveen;
Sportaccommodaties: gemeentelijk zwembad; sportparken; tennispark Haageind; sporthal Peellandcollege.
Bron; Inform. Voorlichting gemeente Deurne; A. v. Oirschot: Middeleeuwse kastelen van Noord-Brabant.
